Konu Detayı Sayfası
Mitoz ve Eşeysiz Üreme
Mitoz ve Eşeysiz Üreme
► Yaşamın sırları hücrede gizlidir.
► Yetişkin bir insanda bulunan milyarlarca hücre, tek bir hücrenin bölünmeye başlaması sonucunda meydana gelir.
► Hücre bölünme hızı her canlıda farklı olabilir.
♦ Deri hücrelerinde 24 saat
♦ Embriyonik hücrelerde 30 dakika
♦ Bakteri hücresi 20 dakikada bir bölünürler.
► Aynı canlının farklı dokularında bulunan hücreler ise görev ve yaşamsal özelliklerine göre farklı bölünme hızlarına sahiptir.
♦ Örneğin; kemik iliğini oluşturan hücreler ve epitel hücreleri (deri ve organlarımızın yapısında bulunurlar) hızlı bölünür.
► Bununla birlikte bazı hücreler ise bölünemez.
♦ Örneğin; embriyonik dönemde özelleşmiş ve farklılaşmasını tamamlamış olan sinir, kas ve gözdeki retina hücreleri bölünemezler. Ayrıca ergenlik ile birlikte mayoz bölünme ile oluşan üreme hücreleri (yumurta ve sperm) bölünemez.
► Karaciğer hücreleri ise hücre kaybı yaşadıklarında (yaralanma vb.durumlarda) uyarı alarak bölünebilirler.
► Bitkilerde hücre bölünmesi ile sınırsız büyümeyi sağlayan bölünür = meristem doku hücreleri vardır. Bölünür doku hücrelerinin dışındaki hücreler bölünme yeteneğini kaybetmiştir.
► Hücre bölünmesinin kontrollü gerçekleşmesi yaşam için çok önemlidir. Kontrolsüz hücre bölünmesi sağlık sorunlarına özellikle kansere neden olur.
► Hücre bölünmeleri ile hücrelerin hacim ve yüzey oranları dengede tutulur.
► Hücre bölünmesi;
♦ Tek hücreli canlılarda çoğalmayı sağlar. Örneğin; bakteri ve arkeler gibi prokaryot hücreli canlılar basitçe ikiye bölünerek çoğalır.
♦ Çok hücreli canlılarda ise;
• Canlının büyümesi ve gelişmesi,
•Yıpranan doku ve organların onarımı,
• Rejenerasyon (yenilenme) gibi olayları sağlar.
• Ayrıca gelişmiş bitkilerde eşeysiz üremeyi sağlar. (Vejetatif yolla)
► Ökaryot hücreler mitoz bölünme ile bu olayları gerçekleştirir. Ayrıca mayoz bölünme ile de üreme hücrelerinin oluşumu gerçekleşir.
► Bir hücrenin yaşam döngüsü hücre bölünmesi ile tamamlanır. Belli gelişim evrelerinden geçerek olgunlaşan bir hücreden yeni hücrelerin oluşmasına Hücre Bölünmesi denir.
► Hücre bölünmesi; tek ve çok hücreli canlılarda görülen doğal bir metabolik olaydır.
Konuya Ait Videolar
Konuya Ait Çıkmış Sorular
Soru 1.
Aşağıdakilerden hangisi, bir hayvan hücresinin hücre döngüsünde gerçekleşen olaylardan biri değildir?
(YKS-TYT Örnek Soruları)
A. Orta lamel oluşumuB. Protein sentezi
C. İğ ipliklerinin oluşumu
D. DNA replikasyonu
E. Kardeş kromatitlerin ayrılması
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Soru 2.
Aşağıdakilerden hangisi, mitoz bölünme ile mayoz I bölünmesinin ortak özelliklerinden biridir?
(2002-Öğrenci Seçme Sınavı (ÖSS))
A. Homolog kromozomların ayrı kutuplara çekilmesiB. Kromatitler arasında parça değişiminin gerçekleşmesi
C. Tetratların oluşması
D. Başlangıçtaki kromozom sayısının iki katına çıkması
E. Bölünme tamamlandığında, kromozomların ta- şıdığı tüm özelliklerin yavru hücrelere eşit olarak aktarılmış olması
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Soru 3.
Kapalı tohumlu diploit bir bitkide,
I. Mikrospordan tüp çekirdeğinin oluşması,
II. Triploit endosperm çekirdeğinin oluşması,
III. Zigottan embriyo oluşması,
IV. Üretken (generatif) çekirdekten sperm çekirdeklerinin oluşması
Olaylarından hangileri mitozla gerçekleşir?
(2006-Öğrenci Seçme Sınavı (ÖSS))
A. I ve IIB. II ve III
C. II ve IV
D. I, III ve IV
E. II, III ve IV
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Soru 4.
Mitoz sürecinde
I. Sentromer bölünmesi,
II. Çekirdek zarının oluşması,
III. Kromozomların ekvator düzlemine dizilmesi,
IV. Kromatin ipliklerin kromozomlara dönüşmesi
Olaylarının gerçekleşme sırası aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?
(MEBİ 02.04.2025 TYT Deneme Sınavı)
A. I - IV - III - IIB. II - III - I - IV
C. III - IV - I - II
D. IV - III - I - II
E. IV - III - II - I
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Konu İle İlgili Sorular
Soru 1.
Mitotik evrede gerçekleşen olaylarla ilgili olarak aşağıda verilen ifadelerden hangisi yanlıştır?
A. Profazda iğ iplikleri oluşur.B. Metafazda kromozomlar ekvatoral düzlemde tek sıra dizilir.
C. Anafazda bütün iğ iplikleri kenitokorlardan kromozomlara tutunur.
D. Telofazda kromozomlar tekrar kromatin ipliğine dönüşür.
E. Sitokinez tamamlandığında genetik yapısı birbiriyle aynı iki yavru hücre oluşur.
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Doğru Cevap: C
Açıklaması: Anafazda kinetokorlara tutunmayan iğ iplikleri hayvan hücrelerinde boğumlanmaya yardımcı olur.
Soru 2.
Bitki ve hayvan hücrelerinin mitoz bölünme sırasında gerçekleşen hangi olaylarda farklılıklar gözlenir? Yazarak açıklayınız.
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Açıklaması: Bitki ve hayvan hücrelerindeki mitoz bölünme sırasında iki önemli fark görülür. Bunlar; 1. İğ ipliklerinin oluşum şekli: Hayvan hücrelerinde sentriyollerdeki mikrofilamnetler tarafından oluşturulur. Bitki hücrelerinde ise sentrozom bulunmadığı için sitoplazmada bulunan mikrotübül proteinler tarafından oluşturulur. 2. Sitoplazmanın bölünme şekli: Hayvan hücrelerinde boğumlanma ile bitki hücrelerinde ise ara lamel (ara plak) oluşumu ile gerçekleşir.
Soru 3.
Bir hücrede mitoz bölünmenin belirli bir evresinde elde edilen mikroskop görüntüsü için;
Elif: Bu hücre 2n = 6 kromozomludur.
Burak: Bölünme sonrası 2n = 3 kromozomlu hücreler oluşur.
Eren: Kromozom sayısı yarıya inmiştir.
Ceren: Anafaz evresi gerçekleşmektedir.
ifadelerini kullanmışlardır.
Hangi öğrencilerin ifadeleri yanlıştır? Düzelterek doğru ifadeleri yazınız.
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Açıklaması: Elif: Bu hücre 2n = 6 kromozomludur. Yanlış ifade kullanmıştır. 2n = 3 kromozomlu bir hücredir. Burak: Bölünme sonrası 2n = 3 kromozomlu hücreler oluşur. Doğru ifade etmiştir. Eren: Kromozom sayısı yarıya inmiştir. Yanlış ifade kullanmıştır. Kromozom sayısı iki katına çıkmıştır. Ceren: Anafaz evresi gerçekleşmektedir. Doğru ifade etmiştir.
Soru 4.
Gelişmiş bitkilerde görülen vejetatif üremenin sağladığı avantajları yazınız.
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Açıklaması: ► Vejetatif üreme, tarımda verimliliği artıran bir yöntemdir. Kısa sürede fazla ve kaliteli üretim yapılmasını sağlar. ► Tohumla üremeye göre daha kısa sürede gerçekleşir. ► Tohumla üreyen bitkilerin genetik yapılarında farklılıklar oluşur. ► Ancak vejetatif üremeyle oluşan bitkiler genetik açıdan birbirinin kopyasıdır. Bu şekilde bitkilerin sahip olduğu iyi özellikler korunmuş olur. ► Tohum yapma yeteneğini kaybetmiş olan muz, çekirdeksiz üzüm gibi bitkiler bu şekilde üretilir.
Soru 5.
Amip hücresinin bölünmesi üzerine yapılan üç farklı deney örneği, numaralanmış olarak aşağıdaki görselle verilmiştir.
Buna göre aşağıdaki soruları cevaplayınız.
a) 1. deney sonucunda amip hücresinin neden bölünmediğini açıklayınız.
b) Amip deneylerinden yola çıkılarak çekirdeğin görevlerini yazınız.
(MEB 1.Dönem 1.Yazılı Senaryoları Soru Örneği)
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Açıklaması: a) Bölünmek için yeterli büyüklüğe ulaşmayan amipin sitoplazmasından bir miktar kesildiğinde kalan sitoplazma miktarı yeni hücre oluşturmak için yeterli değildir. b) Hücrede meydana gelen metabolik olayların tümü çekirdeğin denetiminde gerçekleşir. Dolayısıyla çekirdeksiz bulunan kısım ölür. Ayrıca çekirdeğin içinde yer alan DNA, genetik bilgileri bölünme sayesinde yeni oluşan hücrelere aktararak kalıtsal devamlılığı sağlar.
Soru 6.
Bir bahçe kulübü etkinliğinde, öğrenciler evde yetiştirdikleri bitkilerle ilgili gözlemlerini paylaşmaktadır. Kulüp lideri, bazı bitkilerin yeni bitkiler oluşturmak için tohum kullanmadan farklı şekillerde çoğalabileceğini söyler. Öğrencilerden biri, bahçesindeki çilek bitkilerinin her yıl tohum olmadan yayıldığını fark ettiğini anlatır. Diğer öğrenciler de çevrelerinde eşeysiz üremeye dair örnekler olup olmadığını düşünmeye başlar.
Çevrenizde gözlemlediğiniz bitkilerden veya diğer canlılardan eşeysiz üremeye örnekler veriniz ve bu üreme biçimlerinin nasıl gerçekleştiğini kısaca açıklayınız.
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Açıklaması: Çevremizde eşeysiz üremeye dair birçok örnek bulunabilir. Saksı bitkilerinin yaprak veya gövdesinin bir parçasından yeni bir bitki oluşması, çilek bitkisinin sürünücü gövdesiyle yayılması, patatesin yumrularıyla ve lalenin soğanla üremesi bu duruma örnektir. Bu tür üremeler, bitkinin bir parçasının yeni bir bitki oluşturmasıyla gerçekleşir ve bu nedenle tohum kullanılmaz.
Soru 7.
Kapalı tohumlu diploit bir bitkide,
I. Mikrospordan tüp çekirdeğinin oluşması,
II. Triploit endosperm çekirdeğinin oluşması,
III. Zigottan embriyo oluşması,
IV. Üretken (generatif) çekirdekten sperm çekirdeklerinin oluşması
Olaylarından hangileri mitozla gerçekleşir?
(2006-Öğrenci Seçme Sınavı (ÖSS))
A. I ve IIB. II ve III
C. II ve IV
D. I, III ve IV
E. II, III ve IV
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Doğru Cevap: D
Açıklaması:
Mitoz bölünme, hücre sayısını artıran ve genetik olarak aynı hücrelerin oluşmasını sağlayan bir bölünme türüdür. Şıkları inceleyerek hangi olayların mitozla gerçekleştiğini anlamaya çalışalım:
I. Mikrospordan tüp çekirdeğinin oluşması (Mitoz ile gerçekleşir): Mikrospor, haploit (n) yapıdadır. Mitoz bölünme geçirerek tüp çekirdeği ve üretken çekirdeği oluşturur. Burada genetik bilgi değişmeden hücre bölündüğü için mitoz gerçekleşir.
II. Triploit endosperm çekirdeğinin oluşması (Mitoz ile değil, döllenme ile gerçekleşir): Endosperm çekirdeği diploit (2n) polar çekirdeklerin sperm çekirdeği (n) ile birleşmesiyle (döllenme) oluşur. Döllenme, mitoz değil döllenme (füzyon) süreci ile gerçekleşen bir olaydır.
III. Zigottan embriyo oluşması (Mitoz ile gerçekleşir): Zigot, diploit (2n) olup embriyoyu oluşturmak için mitoz bölünmeler geçirir. Embriyo gelişimi sırasında hücre sayısı artar, genetik bilgi değişmez. Bu yüzden mitozla gerçekleşir.
IV. Üretken (generatif) çekirdekten sperm çekirdeklerinin oluşması (Mitoz ile gerçekleşir): Üretken çekirdek, haploit (n) olup mitoz bölünme geçirerek iki sperm çekirdeği oluşturur. Bu olayda hücre sayısı artar ancak genetik bilgi değişmez, dolayısıyla mitoz bölünme ile gerçekleşir.
Mitoz ile gerçekleşenler: I. Mikrospordan tüp çekirdeğinin oluşması, III. Zigottan embriyo oluşması, IV. Üretken çekirdekten sperm çekirdeklerinin oluşması
Mitoz ile gerçekleşmeyen: II. Triploit endosperm çekirdeğinin oluşması (döllenme ile oluşur)
Soru 8.
Bölünebilen bir bitki hücresinin hücre döngüsü ile ilgili olarak;
Nehir: İnterfazın G2 evresinde DNA miktarı sabit kalır.
Arda: Mitotik evre karyokinez ve sitokinez şeklinde gerçekleşir.
Eren: Metafaz evresinde sentromerler bölünerek kardeş kromatitler ayrılır ve kromozom sayısı iki katına çıkar.
Burak: Sitokinez boğumlanma oluşumu ile gerçekleşir.
ifadelerini kullanmışlardır.
Hangi öğrenciler hücre döngüsü ile ilgili yanlış açıklamalar yapmışlardır? Yazarak doğru ifadeyi belirtiniz.
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Açıklaması: Nehir: Yanlış ifade kullanmıştır. Çünkü DNA eşlenmesi interfazın S evresinde gerçekleşir ve DNA miktarı iki katına çıkar. Arda: Doğru ifade etmiştir. Eren: Yanlış ifade kullanmıştır. Metafaz evresinde değil, anafaz evresinde sentromerler bölünerek kardeş kromatitler ayrılır ve kromozom sayısı iki katına çıkar. Burak: Yanlış ifade kullanmıştır. Bitki hücresinde sitokinez boğumlanma değil ara lamel oluşumu ile gerçekleşir.
Soru 9.
Aşağıdakilerden hangisi, bir hayvan hücresinin hücre döngüsünde gerçekleşen olaylardan biri değildir?
(YKS-TYT Örnek Soruları)
A. Orta lamel oluşumuB. Protein sentezi
C. İğ ipliklerinin oluşumu
D. DNA replikasyonu
E. Kardeş kromatitlerin ayrılması
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Doğru Cevap: A
Açıklaması:
Hücre döngüsü, G1, S, G2 ve M evrelerinden oluşur. M evresi mitoz ve sitokinez süreçlerini kapsar. Hayvan hücreleri ile bitki hücreleri arasındaki en önemli farklılıklardan biri sitokinez mekanizmasıdır.
A) Orta lamel oluşumu (Yanlış - Hayvan hücrelerinde görülmez)
- Orta lamel, bitki hücrelerinde hücre bölünmesi sırasında sitokinez aşamasında oluşur.
- Bitki hücrelerinde hücre duvarı olduğu için, bölünme sırasında orta lamel adı verilen bir yapı oluşarak iki hücreyi ayırır.
- Hayvan hücrelerinde ise sitokinez, boğumlanma (aktin ve miyozin iplikleriyle) gerçekleşir.
- Bu yüzden orta lamel oluşumu hayvan hücresinde görülmez.
Soru 10.
İnterfaz aşamasında incelenen bir soğan zarı hücresinde,
grafiklerindeki değişimlerden hangileri gözlenir?
A. I ve IIB. III ve IV
C. I, II ve III
D. II, III ve IV
E. I, II, III ve IV
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Doğru Cevap: E
Açıklaması: İnterfazda ATP ve protein sentezi hızlanır. Kalıtsal materyalin eşlenmesi ile DNA miktarı iki katına çıkar. Organel sayısı artar.