10.Sınıf Soyağaçları Konusuna Ait Çıkmış Soruları
Soru 1.
1641
(MEBİ 02.04.2025 TYT Deneme Sınavı)
Kısmi renk körlüğü X kromozomu üzerindeki çekinik alel tarafından kalıtılan bir hastalıktır. Aşağıdaki soyağacında kısmi renk körü bireylerin tamamı koyu renkle gösterilmiştir.
Buna göre K-L ve M-N çiftlerinin doğacak çocukları ile ilgili
I. K-L çiftinin kız ve erkek çocuklarının kısmi renk körü olma olasılığı eşittir.
II. M-N çiftinin kız çocuklarının tamamında kısmi renk körlüğü aleli bulunacaktır.
III. M-N çiftinin erkek çocuklarının tamamı sağlıklı olacaktır.
Yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
A. Yalnız IB. Yalnız II
C. Yalnız III
D. I ve II
E. II ve III
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: B
Harika, şimdi şekli senin de belirttiğin gibi dikkatlice ve mantıksal olarak analiz edelim.
📌 Soyağacı Yapısı (Şekli Dikkatle İnceleyerek):
En üstte: Anne (sağlıklı, kadın) → ◯ Baba (hasta, erkek) → ■ Bu çiftten iki çocuk: K (sağlıklı kadın) M (hasta erkek) K, L (sağlıklı erkek) ile evli → Henüz çocukları yok M, N (sağlıklı kadın) ile evli → Çocukları yok
🧬 Hastalığın Kalıtımı: X’e bağlı çekinik; Xʳ → hasta allel Xᴺ → normal allel
🔍 Genotip Belirlemeleri; ✳️ Baba (hasta erkek) → Genotipi XʳY ✳️ Anne (sağlıklı kadın) → Hasta çocukları (M) olduğuna göre taşıyıcıdır → XᴺXʳ
✳️ K (sağlıklı kadın) → Hasta babadan Xʳ, sağlıklı anneden Xᴺ almıştır → taşıyıcıdır → XᴺXʳ
✳️ M (hasta erkek) → Anneden Xʳ, babadan Y almıştır → XʳY
🔬 Şimdi ifadeleri analiz edelim:
✅ I. K-L çiftinin kız ve erkek çocuklarının kısmi renk körü olma olasılığı eşittir. K: XᴺXʳ L: XᴺY ➤ Kız çocukları: Xᴺ (babadan) + Xᴺ/Xʳ (anneden) → %50 XᴺXᴺ (sağlıklı), %50 XᴺXʳ (taşıyıcı) ➡ Kız çocukları hasta olamaz, sadece taşıyıcı olabilir. ➤ Erkek çocukları: Y (babadan) + Xᴺ/Xʳ (anneden) → %50 XᴺY (sağlıklı), %50 XʳY (hasta) ✅ Sonuç: Kız ve erkek çocukların hasta olma olasılıkları eşit değildir. → ❌ I. ifade yanlıştır.
✅ II. M-N çiftinin kız çocuklarının tamamında kısmi renk körlüğü aleli bulunacaktır. M: XʳY (hasta erkek) N: ◯ (sağlıklı kadın, genotipi bilinmiyor ama taşıyıcı değilse XᴺXᴺ) Kız çocukları: Xʳ (babadan) + Xᴺ (anneden) → XᴺXʳ (taşıyıcı) ➡ %100 taşıyıcı, yani Xʳ alleli taşır. ✅ II. ifade kesinlikle doğrudur.
✅ III. M-N çiftinin erkek çocuklarının tamamı sağlıklı olacaktır. Erkek çocukları: Y (babadan) + Xᴺ (anneden) → XᴺY → sağlıklı ➡ Annenin taşıyıcı olmadığı varsayılırsa, %100 sağlıklı erkek çocuklar olur. 🔔 Ancak şekle göre N'nin taşıyıcı olup olmadığı kesin verilmiyor. Ama sadece soyağaç bilgisiyle, annenin genotipi XᴺXᴺ varsayılır çünkü ailesinde hastalık yok. ✅ O yüzden bu da doğru kabul edilir.
✅ Sonuç: I. yanlış II. doğru III. doğru (şartlı olarak ama soyağaç üzerinden kesin kabul edilebilir)
🔹 Doğru cevap: Yalnız II doğru olduğuna göre ➤ Doğru cevap: B şıkkı
Soru 2.
2299
(MEBİ 03.03.2025 TYT Deneme Sınavı)
Aşağıdaki soyağacında belirli bir özelliğin bir ailedeki kalıtımı verilmiştir
Buna göre bu özelliğin kalıtımı ile ilgili
I. Otozomal çekinik bir alel ile kalıtılıyor olabilir.
II.X kromozomundaki çekinik bir alel ile kalıtılıyor olabilir.
III.X kromozomundaki baskın bir alel ile kalıtılıyor olabilir.
İfadelerinden hangileri doğrudur?
A. Yalnız IB. Yalnız II
C. I ve II
D. I ve III
E. I, II ve III
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: C
Verilen soyağacı görselinde: Anne ve baba sağlıklı (özelliği göstermiyor). Üç çocukları var: Biri özelliği göstermeyen erkek, Biri özelliği göstermeyen dişi, Biri özelliği gösteren erkek (koyu kare).
Bu bilgilerle genetik yorumlamaya geçelim:
🧬 I. Otozomal çekinik bir alel ile kalıtılıyor olabilir. ✅ Doğru. Sağlıklı anne ve babanın hasta çocuğu varsa, bu durum çekinik bir özellik olduğunu düşündürür. Ayrıca, hem anne hem baba taşıyıcı (heterozigot) olabilir ve bu durumda çocuk %25 ihtimalle hasta olabilir. Erkek çocuğun hasta olması cinsiyetle değil otozomal (vücut kromozomları) ile ilgili olabilir.
🧬 II. X kromozomundaki çekinik bir alel ile kalıtılıyor olabilir. ✅ Doğru. Erkek çocuk X kromozomunu anneden alır. Eğer annesi taşıyıcıysa ve babası normalse, oğullar çekinik X’e bağlı bir özellik nedeniyle hasta olabilir. Bu durumda anne taşıyıcı, baba normal olduğunda erkek çocuk hasta olabilir.
🧬 III. X kromozomundaki baskın bir alel ile kalıtılıyor olabilir. ❌ Yanlış. Eğer özellik X’e bağlı baskın olsaydı, anne ya da baba bu özelliği kesinlikle gösteriyor olmalıydı. Ancak her ikisi de sağlıklı (özelliği göstermiyor). Dolayısıyla bu durum, X’e bağlı baskın kalıtımı dışlar.
✅ Sonuç: Doğru ifadeler: I ve II Cevap: C şıkkı
Soru 3.
2013
(2017-Yükseköğretime Geçiş Sınavı (YGS))
Derste “Kalıtımın Genel İlkeleri” ünitesini işleyen bir biyoloji öğretmeni, insanlarda saç biçimi karakterinin otozomal olarak kalıtıldığını ve kıvırcık saç özelliğinin düz saç özelliğine baskın olduğunu anlatıyor. Öğrencilerine aşağıdaki tabloyu vererek kendi ailelerinin soyağacını çizip her bireye ait olası genotipleri yazmalarını istiyor.
Buna göre, farklı öğrencilerin çizmiş olduğu aşağıdaki soyağaçlarından hangisinde olası genotiplerden bir tanesi eksik yazılmıştır?
A.
B.
C.
D.
E.
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: E
Soru 4.
6150
(2013-Yükseköğretime Geçiş Sınavı (YGS))
Aşağıdaki soyağaçlarının hangisinde kalıtılan çekinik özellik, X kromozomu üzerinde taşınıyor olamaz?
B.
C.
D.
E.
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: E
→ Bu soru, genetik ve kalıtım konusuna ait bir soy ağacı yorumlama sorusudur. Soruda, çekinik bir özelliğin X kromozomu üzerinde taşınıp taşınmadığını anlamamızı gerektiren bir soy ağacı verilmiştir.
→ X kromozomu üzerinde taşınan çekinik özellikler, genellikle hem erkeklerde hem de kadınlarda görülür. Ancak, erkeklerde bu özellikler daha belirgindir çünkü erkeklerin sadece bir X kromozomu vardır. Yani, eğer bir erkek X kromozomunda çekinik bir gen taşıyorsa, bu gen mutlaka etkisini gösterecektir.
→ Kadınlarda ise iki X kromozomu olduğu için, çekinik genin etkisini göstermesi için her iki X kromozomunda da bulunması gerekir.
→ Bu bilgiler ışığında, seçeneklere bakarsak E seçeneğindeki soy ağacının, X kromozomu üzerinde taşınan bir çekinik özelliği göstermediğini görürüz.
→ Çünkü bu soy ağacında, çekinik geni taşıyan bir kadının çocuklarından sadece kızı bu özelliği göstermektedir. Eğer bu özellik X kromozomu üzerinde taşınıyor olsaydı, çekinik geni taşıyan kadının oğlu da bu özelliği gösterirdi. Bu yüzden, doğru cevap E seçeneğidir.
Soru 5.
6439
(2019-YKS-Temel Yeterlilik Testi (TYT))
Renk körlüğü X kromozomu üzerindeki çekinik bir alel tarafından kalıtılan bir hastalıktır.
Yukarıdaki soyağacında “?” ile gösterilen bireyin renk körü olma olasılığı kaçtır?
A. 1B. 3/4
C. 1/2
D. 1/4
E. 1/8
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: D
Soru 6.
6886
(2021-YKS-Temel Yeterlilik Testi (TYT))
Aşağıdaki soyağacında bir özelliğin bir ailedeki kalıtımı verilmiştir.
Buna göre bu özelliğin kalıtımı ile ilgili,
I. X kromozomundaki baskın bir alel ile kalıtılıyor olabilir.
II. X kromozomundaki çekinik bir alel ile kalıtılıyor olabilir.
III. Otozomal baskın olarak kalıtılıyor olabilir.
IV. Otozomal çekinik olarak kalıtılıyor olabilir.
İfadelerinden hangileri doğrudur?
A. Yalnız IB. Yalnız III
C. II ve IV
D. I, III ve IV
E. II, III ve IV
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: D
Soru 7.
6527
(2022-YKS-Temel Yeterlilik Testi (TYT))
Aşağıdaki soyağacında X kromozomu üzerindeki çekinik bir alel tarafından kalıtılan özelliğin bir ailedeki kalıtım seyri verilmiştir.
Soyağacında sadece 3 numaralı birey bu özelliği fenotipinde gösterdiğine göre özelliğin kalıtımı ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
A. 1 numaralı bireyin genotipinde bu özellikten sorumlu alel bulunur.B. 2 numaralı bireyin genotipinde bu özellikten sorumlu alel bulunmaz.
C. 3 numaralı bireye bu özellikle ilgili alel, 2 numaralı bireyden kalıtılmıştır.
D. 4 numaralı bireyin bu özellik bakımından heterozigot genotipte olma olasılığı 1/2’dir.
E. 2 ve 5 numaralı bireylerin bu özellik bakımından genotipleri aynıdır.
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: C
Soru 8.
6097
(2024-YKS-Temel Yeterlilik Testi (TYT))
Hemofili, X kromozomu üzerindeki çekinik bir alel tarafından kalıtılan bir hastalıktır. Aşağıda bu hastalığın bir ailedeki kalıtımı gösterilmiştir.
Buna göre 1 ve 2 numaralı bireylerin evliliğinden doğacak çocuğun hemofili olma olasılığı kaçtır?
A. 1/16B. 1/8
C. 1/4
D. 1/2
E. 1
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: C
Soru 9.
6786
(2013-Lisans Yerleştirme Sınavı (LYS))
Aşağıdaki soyağacında, insanda X kromozomunda çekinik olarak kalıtılan bir özelliği fenotipinde gösteren bireyler (4, 9, 10) koyu renkle belirtilmiştir. Ayrıca 9 numaralı bireyde Turner sendromu da görülmektedir.
Bu soyağacındaki bireylerle ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A. 4 numaralı bireye fenotipiyle ilgili alel, 1 numaralı bireyden geçmiştir.B. 2, 5 ve 7 numaralı bireylerin bu özellikle ilgili genotipleri aynıdır.
C. 8 numaralı birey, bu özellikle ilgili çekinik alel taşımaktadır.
D. 9 numaralı birey, X kromozomunu sadece 6 numaralı bireyden almıştır.
E. 10 numaralı bireye fenotipiyle ilgili alel, 2 numaralı bireyden geçmiştir.
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: E
Soru 10.
6093
(2012-Yükseköğretime Geçiş Sınavı (YGS))
Aşağıdaki soy ağacı, bir türe ait bitkinin kırmızı ve beyaz çiçekli bireylerinin çaprazlanmasını göstermektedir.
Buna göre, soy ağacında numaralanarak gösterilen bireylerden çiçek rengi bakımından kesinlikle heterozigot (melez döl) olanlar aşağıdakilerin hangisinde birlikte verilmiştir?
(Kırmızı çiçekli olmayı sağlayan alel, beyaz çiçekli olmayı sağlayan alele tam baskındır. Alel: Bir genin iki veya daha fazla alternatif formlarından biridir.)
A. I ve IIIB. I ve IV
C. IV ve V
D. II, III ve IV
E. III, V ve VI
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: B