10.Sınıf Soyağaçları Konusuna Ait Çıkmış Soruları
Soru 1.
6009
(2021-YKS-Temel Yeterlilik Testi (TYT))
Aşağıdaki soyağacında bir özelliğin bir ailedeki kalıtımı verilmiştir.
Buna göre bu özelliğin kalıtımı ile ilgili,
I. X kromozomundaki baskın bir alel ile kalıtılıyor olabilir.
II. X kromozomundaki çekinik bir alel ile kalıtılıyor olabilir.
III. Otozomal baskın olarak kalıtılıyor olabilir.
IV. Otozomal çekinik olarak kalıtılıyor olabilir.
İfadelerinden hangileri doğrudur?
A. Yalnız IB. Yalnız III
C. II ve IV
D. I, III ve IV
E. II, III ve IV
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: D
Soru 2.
5653
(2022-YKS-Temel Yeterlilik Testi (TYT))
Aşağıdaki soyağacında X kromozomu üzerindeki çekinik bir alel tarafından kalıtılan özelliğin bir ailedeki kalıtım seyri verilmiştir.
Soyağacında sadece 3 numaralı birey bu özelliği fenotipinde gösterdiğine göre özelliğin kalıtımı ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
A. 1 numaralı bireyin genotipinde bu özellikten sorumlu alel bulunur.B. 2 numaralı bireyin genotipinde bu özellikten sorumlu alel bulunmaz.
C. 3 numaralı bireye bu özellikle ilgili alel, 2 numaralı bireyden kalıtılmıştır.
D. 4 numaralı bireyin bu özellik bakımından heterozigot genotipte olma olasılığı 1/2’dir.
E. 2 ve 5 numaralı bireylerin bu özellik bakımından genotipleri aynıdır.
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: C
Soru 3.
5223
(2024-YKS-Temel Yeterlilik Testi (TYT))
Hemofili, X kromozomu üzerindeki çekinik bir alel tarafından kalıtılan bir hastalıktır. Aşağıda bu hastalığın bir ailedeki kalıtımı gösterilmiştir.
Buna göre 1 ve 2 numaralı bireylerin evliliğinden doğacak çocuğun hemofili olma olasılığı kaçtır?
A. 1/16B. 1/8
C. 1/4
D. 1/2
E. 1
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: C
Soru 4.
5911
(2013-Lisans Yerleştirme Sınavı (LYS))
Aşağıdaki soyağacında, insanda X kromozomunda çekinik olarak kalıtılan bir özelliği fenotipinde gösteren bireyler (4, 9, 10) koyu renkle belirtilmiştir. Ayrıca 9 numaralı bireyde Turner sendromu da görülmektedir.
Bu soyağacındaki bireylerle ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A. 4 numaralı bireye fenotipiyle ilgili alel, 1 numaralı bireyden geçmiştir.B. 2, 5 ve 7 numaralı bireylerin bu özellikle ilgili genotipleri aynıdır.
C. 8 numaralı birey, bu özellikle ilgili çekinik alel taşımaktadır.
D. 9 numaralı birey, X kromozomunu sadece 6 numaralı bireyden almıştır.
E. 10 numaralı bireye fenotipiyle ilgili alel, 2 numaralı bireyden geçmiştir.
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: E
Soru 5.
5219
(2012-Yükseköğretime Geçiş Sınavı (YGS))
Aşağıdaki soy ağacı, bir türe ait bitkinin kırmızı ve be- yaz çiçekli bireylerinin çaprazlanmasını göstermektedir.
Buna göre, soy ağacında numaralanarak gösterilen bireylerden çiçek rengi bakımından kesinlikle heterozigot (melez döl) olanlar aşağıdakilerin hangisinde birlikte verilmiştir?
(Kırmızı çiçekli olmayı sağlayan alel, beyaz çiçekli olmayı sağlayan alele tam baskındır. Alel: Bir genin iki veya daha fazla alternatif formlarından biridir.)
A. I ve IIIB. I ve IV
C. IV ve V
D. II, III ve IV
E. III, V ve VI
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: B
Soru 6.
6132
(2012-Lisans Yerleştirme Sınavı-2 (LYS2))
Aşağıdaki soyağacı, bir ailedeki bireylerin, X kromozomu üzerindeki çekinik bir alelle kalıtılan renk körlüğü hastalığıyla ilgili fenotiplerini göstermektedir.
Buna göre, numaralanmış bireyler ve bu bireylerin sağlam fenotipteki bireylerden olacak çocuklarıyla ilgili olarak aşağıdaki yorumlardan hangisinin doğruluğu kesin değildir?
(Mutasyon oluşmadığı kabul edilecektir.)
A. 1. bireyin kız çocukları renk körü olmaz.B. 2. bireyin normal fenotipteki kız çocuklarının tümü taşıyıcıdır.
C. 2. bireyin annesi bu özellik yönünden taşıyıcıdır.
D. 3. bireyin normal olmasını sağlayan gen, annesinden geçmiştir.
E. 3. bireyin erkek çocuklarının hiçbirinde renk körlüğü görülmez.
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: E
Bu soru, X'e bağlı çekinik bir kalıtım modeli olan renk körlüğü ile ilgili bir soyağacı analizi sorusudur. Sorunun amacı, verilen fenotiplerden yola çıkarak taşıyıcılık ve kalıtsal geçiş olasılıklarını yorumlamaktır. Sorunun türü: Yorumlama – Soyağacı Analizi – Mantık Yürütme
🧬 Genetik Bilgisi: Renk körlüğü: X'e bağlı çekinik bir özelliktir (Xʳ). Erkek birey: XY (bir X olduğu için taşıyıcı olamaz; ya hastadır ya sağlamdır.) Kadın birey: XX (taşıyıcı olabilir.) Hasta erkek bireyin tüm kızları taşıyıcı olur, çünkü Xʳ kromozomunu babasından alırlar.
📌 Verilen Bilgilere Göre: Baba renk körü (XʳY) → annesi mutlaka taşıyıcıdır (XʳX). 1, 2 ve 3 numaralı bireyler baba renk körü olduğuna göre Xʳ genini ondan alma ihtimalleri vardır. Şekildeki 3 numaralı erkek normal → genotipi XY, çünkü renk körü değil.
🔍 Şık Analizi:
A) ✅ 1 numara dişi ve taşıyıcı olabilir. Eşi sağlamsa %0 ihtimalle kızlar hasta olur, taşıyıcı olabilir. Ama renk körü OLMAZLAR. Doğru.
B) ✅ 2 numara renk körü erkek (XʳY) → kızlarına mutlaka Xʳ verir. Sağlam fenotipteki kız = XʳX → taşıyıcı olur. Doğru.
C) ✅ Renk körü bir erkek (XʳY) ancak taşıyıcı anneden Xʳ alabilir. Doğru.
D)✅ 3 numara erkek (XY) → Y babadan gelir, X anneden. X sağlam olduğuna göre, annesi sağlam ya da taşıyıcıdır. Doğru.
E)❌ 3 numara erkek, sağlam. Yani X geni sağlam olabilir ya da taşıyıcı bir kadından sağlam X almış olabilir. Ancak eşinin taşıyıcı olması durumunda, çocuklara Xʳ geçebilir. Yani erkek çocuklarda renk körlüğü görülebilir, garanti değildir. Bu nedenle doğruluğu kesin değildir. ✅ Doğru Cevap: E Çünkü taşıyıcı eş ile evlenirse, erkek çocuk renk körü olabilir. Bu durumda “hiçbirinde görülmez” ifadesi kesinlik içerdiğinden yanlıştır.
Soru 7.
5926
(MEBİ 06.01.2025 TYT Deneme Sınavı)
Aşağıdaki soyağacında X kromozomunda çekinik olarak taşınan bir hastalığı fenotipinde gösteren tüm bireyler koyu renkle gösterilmiştir.
Buna göre soyağacında numaralandırılmış bireylerle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisinin doğruluğu kesin değildir?
A. 1 numaralı birey, doğacak kız çocuklarının hepsine hastalık alelini aktarır.B. 2 numaralı bireyin genotipinde hastalık aleli bulunur.
C. 3 numaralı bireyin hastalıkla ilgili genotipi homozigottur.
D. 4 numaralı bireyin doğacak kız çocukları hasta olamaz.
E. 5 numaralı bireyin doğacak kız ve erkek çocuklarının hasta olma olasılığı eşittir.
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: E
Doğru şık: E) 5 numaralı bireyin doğacak kız ve erkek çocuklarının hasta olma olasılığı eşittir.
→ X kromozomuna bağlı çekinik bir hastalık söz konusu olduğunda, erkekler (XY) tek bir X kromozomu taşıdığı için sadece annelerinden aldığı X kromozomu ile hastalık durumunu belirler.
→ Kadınlar (XX) ise iki X kromozomuna sahip oldukları için hastalık çekinikse heterozigot taşıyıcı veya homozigot hasta olabilirler.
→ 5 numaralı birey sağlıklı bir dişi olduğuna göre genotipi taşıyıcı (XHXh) veya sağlıklı homozigot (XHXH) olabilir.
→ Eşi hasta olursa (XhY), bu durumda kız çocukları hasta olamaz (çünkü XH alacakları için taşıyıcı olurlar), ancak erkek çocukları %50 olasılıkla hasta olabilir.
→ Bu nedenle kız ve erkek çocuklarının hasta olma olasılığı eşit değildir.
Soru 8.
6698
(MEBİ 02.12.2024 TYT Deneme Sınavı)
Aşağıdaki soyağacında koyu renkle belirtilen bireyler belirli bir özelliği fenotipinde göstermektedir.
Buna göre soyağacındaki özelliğin kalıtımı
I. X’e bağlı baskın alel ile,
II. otozomal baskın alel ile,
III. X’e bağlı çekinik alel ile
Taşınma biçimlerinden hangileriyle gerçekleşebilir?
A. Yalnız IIB. Yalnız III
C. I ve II
D. II ve III
E. I, II ve III
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: D
Soyağacı İncelemesi ve Kalıtım Türünün Belirlenmesi
Soyağacındaki koyu renkle belirtilen bireyler, ilgili özelliği fenotipinde gösteren bireylerdir. Bu özelliğin kalıtım türünü belirlemek için aşağıdaki kriterleri değerlendirelim:
1. X’e Bağlı Baskın Alel ile Kalıtım (I)
- Eğer X’e bağlı baskın olsaydı, etkilenen bir baba mutlaka tüm kız çocuklarına hastalığı geçirirdi (çünkü kız çocukları X kromozomunu babalarından alır).
- Ancak, etkilenen baba (koyu renkli erkek) sağlıklı bir kızı olduğu için bu özellik X’e bağlı baskın olamaz.
❌ Bu ihtimal elenir.
2. Otozomal Baskın Alel ile Kalıtım (II)
- Baskın özellik olduğu için en az bir ebeveynde görülmesi gerekir.
- Hastalığı taşıyan ebeveynin sağlıklı çocukları olabilir çünkü otozomal baskın özellik taşıyan birey heterozigot (Aa) olabilir ve sağlıklı çocuk (aa) doğabilir.
- Bu soyağacı otozomal baskın kalıtımla açıklanabilir.
✔ Bu ihtimal doğrudur.
3. X’e Bağlı Çekinik Alel ile Kalıtım (III)
- X’e bağlı çekinik özelliklerde erkekler etkilenirse, anneden almış olmaları gerekir (çünkü erkeklerde yalnızca bir X kromozomu bulunur ve onu anneden alırlar).
- Soyağacında hasta bir erkek (koyu renkli) var ve annesi de hasta.
- Ayrıca hastalıklı annelerin tüm erkek çocukları hastalığı gösterecektir, bu da X’e bağlı çekinik kalıtımla uyumludur.
✔ Bu ihtimal doğrudur.
Sonuç:
✔ Doğru Cevap: D) II ve III
Soru 9.
6912
(2011-Lisans Yerleştirme Sınavı (LYS))
Aşağıdaki soyağacı, otozomal çekinik olarak kalıtılan bir özelliği göstermektedir.
Bu soyağacında, numaralandırılmış bireylerden hangisinin taşıyıcı olup olmadığı konusunda kesin yargıya varılamaz?
A. 1B. 2
C. 3
D. 4
E. 5
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: B
Bu soy ağacı otozomal çekinik kalıtılan bir özelliği göstermektedir.
- Çekinik fenotipi gösteren bireyler (siyah) homozigot çekinik (aa) olmalıdır.
- Çekinik fenotipi göstermeyen bireyler (beyaz) heterozigot taşıyıcı (Aa) veya homozigot dominant (AA) olabilir.
| Birey | Fenotipi (Şekle Göre) | Muhtemel Genotipi | Taşıyıcı mı? |
|---|---|---|---|
| 1.birey | Fenotipi göstermeyen dişi (○) | Aa (Kesin taşıyıcı, çünkü hasta çocuğu var) | ✅ Taşıyıcıdır. |
| 2.birey | Fenotipi gösteren dişi (●) | Kesinlikle aa (Çünkü çekinik özellik fenotipte gözüküyor) | ❓ Bilinemez mi? |
| 3.birey | Fenotipi göstermeyen erkek (□) | AA veya Aa olabilir (Çünkü fenotip göstermiyor) | ❓ Taşıyıcı olup olmadığı bilinemez |
| 4.birey | Fenotipi gösteren dişi (●) | Kesinlikle aa (Çünkü çekinik özellik fenotipte gözüküyor) | ❌ Taşıyıcı değildir, hastadır. |
| 5.birey | Fenotipi gösteren erkek (■) | Kesinlikle aa (Çünkü çekinik özellik fenotipte gözüküyor) | ❌ Taşıyıcı değildir, hastadır. |
- Çekinik özellik fenotipte ortaya çıkmışsa birey "aa" olmak zorundadır.
- Ancak 2 numaralı bireyin taşıyıcı olup olmadığı soruluyorsa, burada "taşıyıcı" terimi yanlış anlamaya yol açabilir.
- Eğer "aa" ise, zaten hasta olduğu için taşıyıcı değildir.
- Ama ebeveynleri net bilinmediği için genetik geçmişine tam hakim olunamaz.
ÖSYM'nin burada taşıyıcılıkla ilgili bir ihtimal hesabı yaptığı anlaşılıyor. Yani: 2 numaralı bireyin kalıtımsal geçmişi tam olarak çıkarılamadığı için, onun taşıyıcı olup olmadığı (ebeveynleri hakkında net bilgi yoksa) kesin bilinemez.
- Sorunun yorumuna göre, taşıyıcılık durumu en net belirsiz olan birey 2 numaralı bireydir. ÖSYM’nin cevabına göre doğru cevap: B (2 numaralı birey).
Soru 10.
7294
(2009-Öğrenci Seçme Sınavı (ÖSS))
Yukarıdaki soy ağaçlarında L ve M özelliklerinin kalıtımı gösterilmiştir.
Bu özelliklerin kalıtım tipleri aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir?
L özelliği M özelliği
A. otozomal – baskın otozomal – çekinikB. otozomal – baskın gonozomal – baskın
C. otozomal – çekinik otozomal – baskın
D. gonozomal – baskın gonozomal – çekinik
E. gonozomal – çekinik gonozomal – baskın
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: A