11.Sınıf Komünitede Türler Arasında Simbiyotik İlişkiler Konusuna Ait Çıkmış Soruları
Soru 1.
5670
(2021-YKS-Alan Yeterlilik Testleri (AYT))
Aşağıda, aynı ekosistemde yaşayan canlılar arasındaki simbiyotik etkileşimlerle ilgili örnekler verilmiştir:
I. Baklagil ve baklagil köklerindeki nodüllerde yaşayan bakteri birlikteliğinde bakteri, havadaki azot gazını bağlayarak baklagilin azotu kullanabilmesini sağlarken baklagil ise bakteriye organik besin sağlar.
II. Mandalar ile bir çayırdaki böceklerin birlikteliğinde mandalar, otlamaları sırasında otlar arasındaki böcekleri ezerken kendisi bu durumdan bir fayda sağlamaz.
III. Sucul kaplumbağalar ve onların kabukları üzerinde yaşayan yosunların birlikteliğinde yosunlar, kaplumbağalar sayesinde yer değiştirip korunurken kaplumbağalar bundan etkilenmez.
Bu örnekler ile simbiyotik etkileşim çeşitleri aşağıdakilerin hangisinde doğru eşleştirilmiştir?
A. Kommensalizm → III, Mutualizm → II, Amensalizm → IB. Kommensalizm → I, Mutualizm → II, Amensalizm → III
C. Kommensalizm → II, Mutualizm → I, Amensalizm → III
D. Kommensalizm → I, Mutualizm → III, Amensalizm → II
E. Kommensalizm → III, Mutualizm → I, Amensalizm → II
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: E
- Bu soru, simbiyotik etkileşim çeşitlerini ve bu çeşitlerin tanımlarını bilme ve uygulama yeteneğini ölçer. Simbiyotik etkileşimler, canlılar arasındaki karşılıklı ilişkileri ifade eder ve bu etkileşimler çeşitli şekillerde olabilir.
- Mutualizm, her iki türün de birliktelikten fayda sağladığı bir etkileşim türüdür. Bu durum, birinci örnekte görülür. Baklagiller ve bakteriler karşılıklı olarak birbirlerine fayda sağlarlar.
- Amensalizm, bir türün diğer tür üzerinde olumsuz bir etkisi olduğu, ancak diğer türün etkilenmediği bir etkileşim türüdür. İkinci örnekte, mandaların böcekleri ezmesi bu durumu gösterir. Mandalar bu durumdan bir fayda sağlamazken, böcekler zarar görür.
- Kommensalizm, bir türün diğer türden fayda sağladığı, ancak diğer türün etkilenmediği bir etkileşim türüdür.
- Üçüncü örnekte, yosunların kaplumbağalar sayesinde yer değiştirmesi ve korunması bu durumu gösterir. Kaplumbağalar bundan etkilenmez. Bu nedenle, doğru cevap E şıkkıdır.
Soru 2.
5721
(MEBİ 20.01.2025 AYT Deneme Sınavı)
Protista âleminde yer alan Paramecium bursaria ile yeşil bir alg olan Zoochlorellae arasında farklı bir simbiyotik ilişki vardır. Paramesyum, sitoplazmasında yaşayan algin ışıktan yararlanabileceği ortamlara hareket eder. Çevresel faktörlere karşı algi korur. Alg, paramesyumun metabolik atıklarından ve ürettiği karbondioksitten yararlanarak organik besin sentezler. Paramesyum da algin sentezlediği organik besin ve oksijenden yararlanır.
Buna göre Paramecium ile alg arasındaki simbiyotik ilişki tipi aşağıdakilerden hangisidir?
A. NötralizmB. Mutualizm
C. Parazitizm
D. Amensalizm
E. Kommensalizm
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: B
Soru 3.
5458
(2012-Lisans Yerleştirme Sınavı-2 (LYS2))
Beslenme ile ilgili olarak;
I. Ökse otu ile akasya ağacı
II. İnsan ile insan bağırsağında B vitamini sentezleyen bakteri
III. İnsan ile insan alyuvarındaki plazmodyum
IV. Bir likendeki alg ile mantar
Arasındaki ilişkilerden hangileri, termit ile termit bağırsağında selülozu sindiren kamçılı bir hücrenin arasındaki ilişkiye benzer?
A. I ve IIB. I ve III
C. II ve III
D. II ve IV
E. III ve IV
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: D
Soru, canlılar arası beslenme temelli simbiyotik ilişkileri konu alıyor.
→ Özellikle sorunun sonunda verilen: "Termit ile termit bağırsağında selülozu sindiren kamçılı bir hücrenin arasındaki ilişkiye benzer" ifadesi kilit. Burada kast edilen ilişki:
→ Karşılıklı faydaya dayanan bir mutualizm örneğidir. Kamçılı protist, termitin sindiremediği selülozu sindirir. Termit, bu sayede besin elde eder; protist ise yaşamak için güvenli bir ortam bulur. Yani iki taraf da fayda görür → mutualizm.
Şimdi şıkları tek tek inceleyelim:
I. Ökse otu ile akasya ağacı: Bu ilişki parazitliktir. Ökse otu fotosentez yapar ama su ve mineralleri akasya ağacından çeker. Bitki zarar görür, ökse otu fayda sağlar. ❌ Mutualizm değil, benzerlik yok.
II. İnsan ile insan bağırsağında B vitamini sentezleyen bakteri: Bu bakteri insan bağırsağında yaşar, ortam sağlar. İnsan ise bakterinin ürettiği B vitamininden faydalanır. Karşılıklı fayda → mutualizm. ✅ Termit örneğine benzer.
III. İnsan ile insan alyuvarındaki plazmodyum: Plazmodyum, sıtma hastalığına neden olan parazittir. İnsan zarar görür, plazmodyum faydalanır. ❌ Parazitliktir, mutualizm değil.
IV. Bir likendeki alg ile mantar: Alg fotosentezle organik besin üretir. Mantar su ve mineral sağlar. Karşılıklı fayda → mutualizm. ✅ Termit örneğine benzer.
Soru 4.
5885
(2012-Lisans Yerleştirme Sınavı-2 (LYS2))
Bir deneyde, bir hücrelilerden üç canlı türü K, L, M ve N besinlerinin her biri ile ayrı ayrı beslenmiş ve gelişme durumları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
Birbirleriyle yarışma halinde olmayan bu üç canlı türü bir arada yetiştirilirken, üçünün de çok iyi gelişebilmesi için aşağıdakilerin hangisinde verilen besin karışımı kullanılmalıdır?
A. K ve LB. K ve M
C. L ve N
D. K, L ve M
E. K, M ve N
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: C
1.tür, en iyi L besin çeşidinde; 2.tür, en iyi N besin çeşidinde; 3.tür, en iyi N besin çeşidinde gelişmektedir.
Buna göre üç tür için L ve N besini içeren ortam en iyisidir.
Soru 5.
6091
(2006-Öğrenci Seçme Sınavı (ÖSS))
Kapalı bir deney ortamında, deneyin başlangıcından 24 saat sonra, karbondioksit ve serbest azot miktarının azaldığı, oksijen miktarının arttığı gözleniyor.
Bu değişikliğe, aşağıdakilerin hangisinde verilen iki canlı grubunun birlikte yaşaması neden olur?
A. Yeşil bitki – MantarB. Parazit bitki – Mantar
C. Baklagiller – Nitrifikasyon bakterileri
D. Yeşil bitki – Parazit bitki
E. Mantar – Çürükçül bakteriler
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: C
Soruda Verilen Gözlemler:
Kapalı bir deney ortamında 24 saat sonra: Karbondioksit miktarı azalıyor, Serbest azot (N₂) miktarı azalıyor ve Oksijen miktarı artıyor
Bu değişikliklerin nedeni, ortamdaki bazı canlıların fotosentez ve azot döngüsü ile ilgili faaliyetleridir.
C Seçeneği Neden Doğru?
Baklagiller (Fabaceae): Köklerinde azot bağlayıcı bakteriler (örn. Rhizobium) ile simbiyotik yaşar. Bu bakteriler, havadaki serbest azotu (N₂) alıp, bitkinin kullanabileceği organik azot bileşiklerine çevirir. Bu süreç sonucunda serbest azot azalır. Aynı zamanda baklagil bitkisi fotosentez yapar, bu da: Karbondioksit kullanımına, Oksijen üretimine neden olur.
Nitrifikasyon Bakterileri: Bu bakteriler, azot bileşiklerini amonyaktan (NH₄⁺) → nitrite (NO₂⁻) → nitrata (NO₃⁻) dönüştürür. Bu süreç, topraktaki azot döngüsünü destekler. Dolayısıyla azotlu bileşiklerin dönüşümüne katkı sağlar, serbest azotun azalmasını dolaylı olarak destekler.
Karbondioksit azalması → Fotosentez yapan baklagil bitkisinden kaynaklanır.
Serbest azot azalması → Baklagil köklerindeki azot bağlayıcı bakteriler tarafından sağlanır.
Oksijen artışı → Fotosentezin sonucudur (baklagil tarafından).
Dolayısıyla, bu üç değişikliği birlikte sağlayabilecek **tek canlı grubu kombinasyonu: ➡️ Baklagiller + Nitrifikasyon Bakterileri