10.Sınıf Eşeye Bağlı Kalıtım Konusuna Ait Çıkmış Soruları
Soru 1.
5880
(2023-YKS-Temel Yeterlilik Testi (TYT))
İnsanlarda bazı karakterlerin kalıtımı, geni taşıyan ebeveynlerin ve bu ebeveynlerden doğacak olan çocukların cinsiyetine bağlıdır. Aşağıda bu şekilde kalıtılan renk körlüğü hastalığının bir ailedeki seyri gösterilmiştir.
Anne ve babanın fenotipinin bilinmediği bu kalıtım şemasına göre aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A. Anne ve babanın genotipinde renk körlüğünden sorumlu alel bulunmaktadır.B. Bu çiftin kız ve erkek çocuklarının renk körü olma olasılığı eşittir.
C. Bu hastalık, X’e bağlı çekinik bir alel nedeniyle ortaya çıkmaktadır.
D. Baba, tüm kız çocuklarına renk körlüğü ile ilgili aleli aktarmıştır.
E. Bu çiftin renk körü kız çocukları olduğuna göre anne renk körü olmalıdır.
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: E
Soru 2.
5661
(2013-Lisans Yerleştirme Sınavı (LYS))
Karyotip hazırlama işleminde, bir hücredeki kromozomlar özel boyalarla boyandıktan sonra fotoğrafları çekilir ve homolog kromozomlar bir araya getirilir.
Karyotip analizinde, bir homolog kromozom çifti incelendiğinde aşağıdaki özelliklerden hangisinin aynı olmadığı görülebilir?
A. Kromozomların uzunluklarınınB. Kromozomların sentromerlerinin konumlarının
C. Kromozomların boyandıklarında gösterdikleri bant desenlerinin
D. Kromozomların lokuslarındaki genlerin konumlarının
E. Kromozomlar üzerindeki alellerin
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: E
Soru 3.
6344
(2012-Lisans Yerleştirme Sınavı-2 (LYS2))
Aşağıdaki soyağacı, bir ailedeki bireylerin, X kromozomu üzerindeki çekinik bir alelle kalıtılan renk körlüğü hastalığıyla ilgili fenotiplerini göstermektedir.
Buna göre, numaralanmış bireyler ve bu bireylerin sağlam fenotipteki bireylerden olacak çocuklarıyla ilgili olarak aşağıdaki yorumlardan hangisinin doğruluğu kesin değildir?
(Mutasyon oluşmadığı kabul edilecektir.)
A. 1. bireyin kız çocukları renk körü olmaz.B. 2. bireyin normal fenotipteki kız çocuklarının tümü taşıyıcıdır.
C. 2. bireyin annesi bu özellik yönünden taşıyıcıdır.
D. 3. bireyin normal olmasını sağlayan gen, annesin- den geçmiştir.
E. 3. bireyin erkek çocuklarının hiçbirinde renk körlüğü görülmez.
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: E
Bireylerin Genotip Analizi:
1. 2 numaralı birey renk körü erkek olduğuna göre, Xc Y genotipine sahiptir. (Xc: renk körlüğü, Y: erkek kromozomu)
2. 2 numaralı bireyin annesi (üst kuşakta yuvarlak birey) renk körü olmadığına göre taşıyıcıdır (XC Xc).
3. 1 ve 3 numaralı bireyler normal fenotipteki dişilerdir, ancak babaları renk körü olduğuna göre taşıyıcıdırlar (XC Xc).
4. 3 numaralı bireyin annesi de taşıyıcıdır, çünkü renk körü erkek çocuk sahibi olabilmiştir (XC Xc).
| Şıklar | Doğru mu? | Açıklama |
|---|---|---|
| A | ✅ Doğru | 1. birey taşıyıcı (XC Xc) olduğu için renk körü olması için baba da hasta olmalı. Ancak, eğer eşi renk körü değilse kız çocukları sadece taşıyıcı olur, hasta olmaz. |
| B | ✅ Doğru | 2. birey renk körü erkek (Xc Y) olduğu için, kız çocukları mutlaka bir Xc ve bir XC alır, yani taşıyıcı olur. |
| C | ✅ Doğru | 2. birey renk körü olduğuna göre, bu Xc genini annesinden almıştır, çünkü babası Y kromozomu veriyor. Bu nedenle annesi taşıyıcıdır (XC Xc). |
| D | ✅ Doğru | 3. bireyin annesi taşıyıcıdır (XC Xc), babası renk körü olduğuna göre 3. bireyin normal olması için anneden XC genini almış olması gerekir. |
| E | ❌ Kesinliği yoktur | 3. birey taşıyıcı (XC Xc) olduğuna göre, erkek çocuklarına Xc verirse renk körü olurlar. Ancak XC verirse normal olurlar. Bu yüzden kesinlikle erkek çocukları renk körü olmaz demek yanlış olur. |
Soru 4.
6388
(2010-Yükseköğretime Geçiş Sınavı (YGS))
Aşağıdakilerden hangisi insanda X’e bağlı çekinik kalıtımın özelliklerinden biri değildir?
A. Özelliği gösteren erkek bireyin kız çocuklarının hepsinde özellik ortaya çıkarken, hiçbir erkek çocuğunda ortaya çıkmaz.B. Özelliğin erkek bireyde ortaya çıkabilmesi için çekinik allelin tek bir kopyası yeterlidir.
C. Özelliği gösteren dişi bireyin erkek çocuklarının hepsinde özellik ortaya çıkar.
D. Heterozigot olan dişi bireyin erkek çocuklarında özelliğin % 50 oranında ortaya çıkması beklenir.
E. Özelliğin dişi bireyde ortaya çıkabilmesi için bireyin çekinik homozigot olması gerekir.
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: A
X’e bağlı çekinik kalıtımın temel özellikleri:
- X kromozomu üzerinde bulunan çekinik bir gen, erkeklerde (XY) tek bir kopya ile etkisini gösterir.
- Dişilerde (XX), çekinik özelliğin ortaya çıkması için iki çekinik alel taşıması (homozigot olması) gerekir.
- Heterozigot dişiler (taşıyıcılar), erkek çocuklarına çekinik alleli %50 olasılıkla aktarabilirler.
- X’e bağlı çekinik bir hastalığı taşıyan erkek (XʰY), kız çocuklarına yalnızca Xʰ kromozomunu aktarır, ancak anneden aldığı alele bağlı olarak kız çocuk taşıyıcı da olabilir, hasta da olabilir.
- A şıkkı yanlış bir bilgiyi içerdiği için doğru cevaptır.
- X’e bağlı çekinik hastalıkların kalıtımı, erkeklerde daha sık görülür, çünkü tek bir X kromozomu vardır.
- Dişilerde ise hastalığın ortaya çıkması için her iki X kromozomunun da çekinik alel taşıması gerekir.
Soru 5.
6535
(2009-Öğrenci Seçme Sınavı (ÖSS))
Aşağıdakilerin hangisinde ortaya çıkmış olan fenotipik farklılık kalıtsaldır?
A. Van kedisinin gözlerinin birbirinden farklı renkte olmasıB. Bir ağacın daha çok ışık alan üst yapraklarının alt yapraklarından küçük olması
C. Arı larvalarının farklı besinlerle beslenmelerine bağlı olarak kraliçe ya da işçi arı olarak gelişmesi
D. Karanlık ortamda tutulan bitkinin açık renkli olması
E. Ortanca bitkisinin yetiştiği toprağın asitliğine göre çiçek renginin değişmesi
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: A
Van kedilerindeki bu farklılık heterokromi olarak bilinir ve genetik bir özelliktir. Göz renklerinin farklı olması, genetik bilgiye dayandığı için kalıtsaldır ve sonraki nesillere aktarılabilir. Bu yüzden bu seçenek doğrudur.
Soru 6.
6881
(2007-Öğrenci Seçme Sınavı (ÖSS))
Aşağıdaki tabloda bazı canlı türlerinin kromozom sayıları verilmiştir.
Bu tablodaki bilgilere göre,
I. İki canlı türünün kromozom sayılarına bakılarak akrabalıkları hakkında karar verilemez.
II. Bir canlı türünün kromozom sayısı, onun hangi sınıfa (classise) ait olduğunu belirler.
III. Bir canlı türünün kromozom sayısının az olması ya da çok olması gelişmişlik düzeyini belirlemez.
Yargılarından hangileri doğrudur?
A. Yalnız IB. Yalnız II
C. I ve II
D. I ve III
E. II ve III
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: D