10.Sınıf Ekosistemin Canlı ve Cansız Bileşenleri Konusuna Ait Çıkmış Soruları
Soru 1.
1369
(2017-Yükseköğretime Geçiş Sınavı (YGS))
Aşağıdaki iklim grafiğinde X, Y, Z karasal biyomları gösterilmiştir.
Bu grafikteki X, Y, Z karasal biyomları ile ilgili,
I. Kaktüsler ve sütleğenler gibi iğne yapraklı, su depo edebilen gövdelere ve derinlere inen köklere sahip olan bitkiler yaygın olarak bulunur.
II. Donmaya dayanıklı, hızlı gelişen çiçekli otsu bitkiler, bodur çalılar ve likenler karışık olarak yer alır, tipik hayvanları arasında ren geyikleri ve misk öküzleri gibi iri memeliler bulunur.
III. Geniş yapraklı ve her zaman yeşil ağaçlar, sarılıcı bitkiler bol bulunur, bitkiler arasında ışık rekabeti yoğun olarak görülür.
Açıklamaları, aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak eşleştirilmiştir?
A. X → I, Y → II, Z → IIIB. X → I, Y → III, Z → II
C. X → II, Y → I, Z → III
D. X → II, Y → III, Z → I
E. X → III, Y → II, Z → I
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: B
📊 Grafik Yorumlama: Grafikte her biyomun yıllık ortalama sıcaklık (°C) ve yıllık ortalama yağış miktarı (cm) aralıkları verilmiş.
➤ X: Sıcaklık: Yüksek (yaklaşık 25–30°C) Yağış: Çok az (~0–50 cm) ➡ Bu, çöl biyomudur.
➤ Y: Sıcaklık: Yüksek (~20–30°C) Yağış: Çok fazla (~200–450 cm) ➡ Bu, tropikal yağmur ormanıdır.
➤ Z: Sıcaklık: Düşük (~–10°C ila 0°C) Yağış: Az (~0–100 cm) ➡ Bu, tundra biyomudur.
Şimdi açıklamaları eşleştirelim:
I. "Kaktüsler ve sütleğenler gibi iğne yapraklı, su depo eden gövdelere ve derin köklere sahip olan bitkiler..." ➡ Tipik çöl bitkileri ✅ X → I
II. "Donmaya dayanıklı, hızlı gelişen çiçekli otsu bitkiler, bodur çalılar, likenler... ren geyiği, misk öküzü..." ➡ Bu açıklama Tundra biyomuna aittir. ✅ Z → II
III. "Geniş yapraklı ve her zaman yeşil ağaçlar, sarılıcı bitkiler, ışık rekabeti..." ➡ Bu, tropikal yağmur ormanının tipik özelliğidir. ✅ Y → III
Soru 2.
1039
(2018-YKS-Temel Yeterlilik Testi (TYT))
Tropikal Yağmur Ormanları biyomuyla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
A. Tropik ormanda dikey tabakalaşma çok belirgindir.B. Ağaç türleri bakımından çok zengindir.
C. Orman içinde mikroklima farklılaşması görülür.
D. Yıllık yağış ve sıcaklık ortalamaları yüksektir.
E. Ekvator çevresinde yer aldığından, bu biyomdaki bitki türleri arasında ışık için rekabet şiddetli değildir.
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: E
🌳 Tropikal Yağmur Ormanları Biyomu Özellikleri:
Ekvatoral bölgede yer alır (Amazon, Kongo Havzası, Güneydoğu Asya). Yıllık sıcaklık ve yağış değerleri çok yüksektir. Biyoçeşitlilik bakımından en zengin biyomdur. Dikey tabakalaşma çok belirgindir (örtü, alt örtü, çalı, ot ve orman altı katmanları). Mikroklima farklılıkları barizdir (alt ve üst katmanlar farklı sıcaklık/nem ortamlarına sahiptir). Işık rekabeti çok yoğundur, çünkü üst katmandaki geniş yapraklı ağaçlar ışığın çoğunu engeller. Alt tabakaya az ışık ulaşır.
Şıkların değerlendirmesi:
A) Tropik ormanda dikey tabakalaşma çok belirgindir. ✅
B) Ağaç türleri bakımından çok zengindir. ✅
C) Orman içinde mikroklima farklılaşması görülür. ✅
D) Yıllık yağış ve sıcaklık ortalamaları yüksektir. ✅
E) ...ışık için rekabet şiddetli değildir. ❌ → Bu ifade yanlıştır. → Tam tersine, ışık için rekabet çok yoğundur.
✅ Sonuç: E şıkkı, tropikal yağmur ormanlarının gerçek özelliğini yanlış aktarmaktadır. 📌 Doğru cevap: E
Soru 3.
5996
(2013-Lisans Yerleştirme Sınavı (LYS))
Suda yaşayan bir hayvanın aşağıdaki özelliklerinden hangisi, evrimsel süreçte karasal ortamdan sucul ortama geçmiş olduğunu kanıtlamada delil olarak kullanılamaz?
A. Üreme olayı sırasında gerçekleştirdiği döllenme şekliB. Gaz alışverişini sağlayan solunum organının tipi
C. Yumurtasında embriyonik örtülerin varlığı
D. Vücudunun mekik şeklinde olması
E. Yumurta bırakmak için karasal ortama geçmesi
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: D
Soru 4.
6227
(2012-Lisans Yerleştirme Sınavı-2 (LYS2))
Ekosistemlerde, bir yaşam alanının taşıma kapasitesiyle ilgili olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
A. Bir popülasyonun büyüklüğü, taşıma kapasitesinin üst sınırına yaklaştıkça çevre direnci artar.B. Bir yaşam alanının taşıma kapasitesi, çevresel koşullar değiştikçe değişebilir.
C. Taşıma kapasitesinin üzerine çıkılması durumunda popülasyondaki ölümler artar.
D. Bir yaşam alanının taşıma kapasitesi, kullanılabilir çevresel kaynakların miktarıyla belirlenir.
E. Bir türün farklı popülasyonlarının yayılış gösterdikleri alanların taşıma kapasitesi aynıdır
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: E
🌱 Kavram: Taşıma Kapasitesi Nedir? Bir ekosistemde bulunan kaynakların, (besin, su, alan, barınak vb.) bir popülasyonun sürdürülebilir şekilde destekleyebileceği maksimum birey sayısıdır. Bu sayı sabit değildir; çevresel koşullara göre değişebilir.
❌ Yanlış Olan İfade (E): "Bir türün farklı popülasyonlarının yayılış gösterdikleri alanların taşıma kapasitesi aynıdır."
Neden yanlış?
Çünkü farklı alanlarda: Kaynak miktarı (su, besin, ışık, alan) İklim koşulları Yırtıcılar ve rekabet düzeyi İnsan etkisi farklıdır. Bu yüzden her alanın taşıma kapasitesi farklıdır.
✅ Diğer Şıklar Doğrudur:
A) Doğru → Popülasyon taşıma kapasitesine yaklaştıkça çevre direnci (sınırlayıcı faktörler) artar.
B) Doğru → Taşıma kapasitesi mevsimsel değişimlerle bile değişebilir.
C) Doğru → Taşıma kapasitesinin üzerine çıkıldığında yoğunluk baskısı nedeniyle ölümler artar.
D) Doğru → Taşıma kapasitesi, doğrudan kullanılabilir kaynaklara bağlıdır.
🎯 Sonuç: E şıkkı yanlış bir genelleme yapmaktadır. Farklı ortamlarda taşıma kapasitesi aynı olmak zorunda değildir. Bu nedenle doğru cevap: E ✅
Soru 5.
6287
(2011-Lisans Yerleştirme Sınavı (LYS))
Bir ekosistemde, otçul hayvan türlerinden birinin soyu tükenirse bu ekosistemde aşağıdakilerden hangisinin gerçekleşmesi beklenir?
A. Bitki tür çeşitliliğinin artmasıB. Ekosistemde üretilen organik madde miktarının azalması
C. Bitki tür çeşitliliğinin azalması
D. Otçul hayvanlar arasında besin rekabetinin azalması
E. Etçil hayvan tür çeşitliliğinin artması
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: D
Ekosistemlerde otçul bir hayvan türünün yok olması, bu türle aynı besin kaynağını paylaşan diğer otçul türlerin rekabetini azaltır. Rekabet azalınca, hayatta kalan otçul türlerin besin bulma ihtimali artar.
| Şıklar | Ekosistem Dinamikleri Açısından Doğru mu? | Açıklama |
|---|---|---|
| A | ❌ Yanlış | Otçul hayvanların azalması bazı bitkilerin aşırı büyümesine neden olabilir, ancak genel olarak tür çeşitliliğini artırmaz. |
| B | ❌ Yanlış | Organik madde üretimi (fotosentez) otçulların tükenmesiyle doğrudan azalmaz. Ancak dolaylı etkiler olabilir. |
| C | ❌ Yanlış | Bazı bitkiler aşırı tüketilmediği için artabilir, ancak bu durum tür çeşitliliğini mutlaka azaltmaz. |
| D | ✅ Doğru | Aynı besini paylaşan otçul türlerin rekabeti azalır çünkü besin kaynağı daha az tüketilir. |
| E | ❌ Yanlış | Otçul hayvanların azalması, onları avlayan etçillerin besin kaynağını kaybetmesine yol açar, bu da etçillerin azalmasına neden olabilir. |
Bir otçul hayvan türünün yok olması, diğer otçulların rekabetini azaltır çünkü besin kaynağı üzerindeki baskı hafifler. Etçillerin artması beklenmez, çünkü avlanacak otçul sayısı azalır. Bitki çeşitliliği artabilir veya azalabilir, ancak bu kesin bir sonuç değildir.
Soru 6.
5905
(2010-Yükseköğretime Geçiş Sınavı (YGS))
28. İki farklı türün bireyleri arasında değişik ilişkiler olabilir. Aşağıdaki tabloda üç farklı ilişki, I, II ve III olarak adlandırılmış ve bu ilişkilerin K ve L canlıları üzerindeki etkileri gösterilmiştir.
| İlişki Tipi | K Canlısı | L Canlısı |
|---|---|---|
| I | + | + |
| II | + | 0 |
| III | + | - |
0 : Canlı üzerinde etkisi yok.
+ : Canlı için yararlı bir etkisi var.
- : Canlı için zararlı bir etkisi var.
Buna göre, tabloda I, II ve III ile belirtilen ilişki tipleri aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir?
I II III
A. Kommensalizm Mutualizm ParazitizmB. Kommensalizm Parazitizm Mutualizm
C. Mutualizm Kommensalizm Parazitizm
D. Mutualizm Parazitizm Kommensalizm
E. Parazitizm Kommensalizm Mutualizm
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: C
Canlılar arasındaki ekolojik ilişkiler karşılıklı etkileşimlerine göre farklı kategorilere ayrılır. Bu tür etkileşimler yararlı, zararlı veya etkisiz olabilir.
| İlişki Tipi | K Canlısı | L Canlısı | Açıklama | Ekolojik Terim |
|---|---|---|---|---|
| I | + | + | İki taraf da fayda sağlıyor. | Mutualizm |
| II | + | 0 | Bir canlı fayda sağlıyor, diğeri etkilenmiyor. | Kommensalizm |
| III | + | - | Bir canlı fayda sağlarken diğeri zarar görüyor. | Parazitizm |
I → Mutualizm, II → Kommensalizm, III → Parazitizm olduğu için doğru cevap C şıkkıdır.
Soru 7.
6402
(2007-Öğrenci Seçme Sınavı (ÖSS))
Yıllık ortalama yağış ve sıcaklık değerlerine göre hazırlanan yukarıdaki grafikte, tundra, çöl, yağmur ormanı, yaprak döken ağaç ormanı ve iğne yapraklı ağaç ormanı biyomları I, II, III, IV ve V olarak numaralanmıştır.
Buna göre, yağmur ormanı biyomu grafikte hangi numarayla gösterilmiştir?
A. IB. II
C. III
D. IV
E. V
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: C
Soru 8.
5825
(2003-Öğrenci Seçme Sınavı (ÖSS))
Kurak bir ekosistemde bulunan farklı türlere ait iki otsu bitkinin, aşağıdaki özelliklerden hangisi bakımından benzer uyum yapması beklenmez?
A. Çiçeğin anatomik yapısıB. Yaprak yüzey genişliği
C. Stomaların konumu
D. Yaprakta kütikula tabakasının kalınlığı
E. Kök uzunluğu
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: A
Bu soruda, kurak bir ekosistemde bulunan iki farklı tür otsu bitkinin kuraklık koşullarına karşı yaptığı adaptasyonlar incelenmektedir. Kuraklık, bitkiler üzerinde su kaybını azaltmaya ve su tutmayı artırmaya yönelik benzer uyumları tetikler. Ancak, farklı türlerin çiçek yapıları gibi bazı özellikleri çevresel koşullardan bağımsız olarak türe özgü kalabilir.
- Çiçeğin anatomik yapısı, kuraklık gibi çevresel faktörlerden çok türe özgü genetik farklılıklara bağlıdır.
- Diğer tüm özellikler ise kuraklığa karşı ortak uyum stratejilerini temsil eder.
Bu nedenle doğru cevap: A) Çiçeğin anatomik yapısı.