10.Sınıf Ekosistemde Madde ve Enerji Akışı Konusuna Ait Çıkmış Soruları
Soru 1.
5407
(2013-Lisans Yerleştirme Sınavı (LYS))
Bir baklagilin köklerinde simbiyotik yaşayan bakterilerin faaliyetini olumsuz etkileyen çevresel bir etmenin, aşağıdaki maddelerden hangisinin bitki kökleriyle alınımını engellemesi beklenir?
A. Azotlu bileşiklerB. Potasyum
C. Magnezyum
D. Klor
E. Fosfor
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: A
Soru 2.
5875
(MEBİ 04.11.2024 TYT Deneme Sınavı)
Şekildeki grafik çayır ekosisteminde bir besin piramidini oluşturan trofik düzeylerdeki biyolojik birikimi göstermektedir. (Besin piramidini oluşturan her bir trofik düzeyde bir canlı türü yer almaktadır.)
Buna göre
I. N trofik düzeyindeki canlı türü besin piramidinin üreticisidir.
II. L trofik düzeyindeki canlı türünün biyokütlesi en fazladır.
III. Bulaşıcı bir hastalık sebebiyle M trofik düzeyindeki canlı türünün birey sayısının azalması K trofik düzeyindeki canlı türünü olumlu etkiler.
İfadelerinden hangileri doğrudur?
A. Yalnız IIIB. I ve II
C. I ve III
D. II ve III
E. I, II ve III
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: D
Grafiğin Yorumu: Biyolojik Birikim ve Besin Piramidi
Bu grafik, trofik düzeylerde biyolojik birikimi göstermektedir.
- Trofik düzeyler (K, L, M, N) bir besin piramidindeki seviyeleri temsil eder.
- Biyolojik birikim, besin zincirinde yukarı çıktıkça artar.
Besin piramidi şu şekilde sıralanır:
1️⃣ Üreticiler (Bitkiler)
2️⃣ Birincil tüketiciler (Otçullar)
3️⃣ İkincil tüketiciler (Etçiller)
4️⃣ Üçüncül tüketiciler (Üst düzey etçiller, yırtıcılar)
Şıkların Değerlendirilmesi
✅ I. N trofik düzeyindeki canlı türü besin piramidinin üreticisidir.
- Yanlış.
- Biyolojik birikim yukarı çıktıkça artar, yani N en üstteki canlıdır (büyük avcılar/yırtıcılar).
- Besin piramidinde en altta yer alan üreticiler en düşük biyolojik birikime sahiptir.
❌ Bu ifade yanlıştır.
✅ II. L trofik düzeyindeki canlı türünün biyokütlesi en fazladır.
- Doğru!
- Besin piramidinde biyokütle en altta (üreticilerde) en fazladır ve yukarı çıktıkça azalır.
- Grafikte L en düşük biyolojik birikime sahip olduğuna göre, en alt seviyededir ve biyokütlesi en fazladır.
✔ Bu ifade doğrudur.
✅ III. Bulaşıcı bir hastalık sebebiyle M trofik düzeyindeki canlı türünün birey sayısının azalması K trofik düzeyindeki canlı türünü olumlu etkiler.
- Doğru!
- M trofik düzeyi, K’nın avcısı ise, M’nin azalması K’nın daha az avlanmasını sağlar ve popülasyonu artar.
✔ Bu ifade doğrudur.
Sonuç:
✔ Doğru Cevap: D) II ve III
Soru 3.
6151
(2011-Lisans Yerleştirme Sınavı (LYS))
Doğadaki azot döngüsünün bir kısmını gösteren yukarıdaki şekilde K, L ve M bakterilerinin adları, aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir?
Denitrifikasyon Nitrat Azot bağlayan
bakterileri bakterileri bakteriler
A. M K LB. M L K
C. L M K
D. K L M
E. K M L
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: B
Azot döngüsü, ekosistemlerde azotun farklı formlar arasında dönüşümünü sağlayan süreçtir. Bu süreçte görev alan bakteriler farklı işlevlere sahiptir:
1. Azot bağlayan bakteriler (K bakterileri): Atmosferde serbest halde bulunan N₂ (azot gazını) yakalayarak amonyuma (NH₄⁺) dönüştürürler. Örnek: Rhizobium (baklagillerin kök nodüllerinde yaşar) ve Azotobacter.
2. Nitrat bakterileri (L bakterileri): Amonyak veya amonyum iyonlarını nitrit (NO₂⁻) ve nitrat (NO₃⁻) gibi kullanılabilir formlara dönüştüren nitrifikasyon bakterileridir. Örnek: Nitrosomonas (NH₄⁺ → NO₂⁻) ve Nitrobacter (NO₂⁻ → NO₃⁻).
3. Denitrifikasyon bakterileri (M bakterileri): Nitratı (NO₃⁻) tekrar azot gazına (N₂) çevirerek atmosfere geri kazandıran bakterilerdir. Örnek: Pseudomonas, Paracoccus.
| Şıklar |
Denitrifikasyon Bakterileri (NO₃⁻ → N₂) |
Nitrat Bakterileri (NH₄⁺ → NO₂⁻ → NO₃⁻) |
Azot Bağlayan Bakteriler (N₂ → NH₄⁺) |
Doğru/Yanlış |
|---|---|---|---|---|
| A | M | K | L | ❌ Yanlış |
| B | M | L | K | ✅ Doğru |
| C | L | M | K | ❌ Yanlış |
| D | K | L | M | ❌ Yanlış |
| E | K | M | L | ❌ Yanlış |
- Bu soruda M bakterileri denitrifikasyon yaparak NO₃⁻ → N₂ dönüşümünü sağladığı için denitrifikasyon bakterileridir.
- L bakterileri nitrifikasyon sürecinde nitrit ve nitrat dönüşümünü gerçekleştirir.
- K bakterileri atmosferdeki azotu bağlayarak NH₄⁺ sentezleyen azot bağlayıcı bakterilerdir.
Soru 4.
5676
(2010-Yükseköğretime Geçiş Sınavı (YGS))
Bir ekosistemdeki ayrıştırıcı organizmalar ortamdan uzaklaştırılacak olursa belirli bir süre sonra, bu ekosistemde,
I. Tüketicilere aktarılan enerji miktarının artması,
II. Üretici sayısının artması,
III. Biriken organik madde miktarının artması,
IV. Mineraller için rekabetin artması
Olaylarından hangilerinin gerçekleşmesi beklenir?
A. Yalnız IIB. Yalnız IV
C. I ve III
D. II ve IV
E. III ve IV
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: E
Ayrıştırıcı organizmalar (bakteriler ve mantarlar), ölü organizmaları ve organik atıkları parçalayarak besin zincirinin devamlılığını sağlar. Eğer ayrıştırıcılar ekosistemden uzaklaştırılırsa:
- Ölü organizmalar ve organik atıklar parçalanamaz, birikmeye başlar.
- Organik atıklardan mineraller açığa çıkmaz, bu da bitkiler için besin kaynağı olan minerallerin azalmasına neden olur.
- Minerallerin azalması, üreticiler (bitkiler) arasında rekabeti artırır.
Soru 5.
5754
(2008-Öğrenci Seçme Sınavı (ÖSS))
Aşağıdaki tabloda, bir ekosistemde bulunan K, L, M, N, P ve R harfleriyle belirtilen altı tür kurbağanın yaşam alanları, çiftleşme mevsimleri ve besin çeşitleriyle ilgili bilgiler verilmiştir.
Tablodaki bilgilere göre, aşağıdakilerin hangisinde verilen iki kurbağa türü arasında rekabetin en fazla olması beklenir?
A. K ve MB. L ve N
C. L ve R
D. N ve P
E. P ve R
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: A
Soru 6.
5719
(2005-Öğrenci Seçme Sınavı (ÖSS))
Doğadaki azot döngüsünün bazı basamakları aşağıda verilmiştir:
I. Saprofit bakterilerin amonyak oluşturması
II. Denitrifikasyon bakterilerinin faaliyeti
III. Baklagil kök yumrucuklarındaki simbiyotik bakterilerin faaliyeti
Bu olayların hangi sırayla gerçekleşmesi, havadaki azotun canlı yapısına katılıp tekrar havaya dönmesini sağlar?
A. I – III – IIB. II – I – III
C. II – III – I
D. III – I – II
E. III – II – I
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: D
Bu soruda, doğadaki azot döngüsünün basamakları ve azotun canlı yapısına katılıp tekrar havaya dönmesi sırasındaki olaylar incelenmektedir. Azot döngüsü, havadaki serbest azotun (N₂) bitki ve hayvan yapısına katılmasını ve tekrar atmosfere dönmesini sağlayan bir süreçtir. Bu döngüde, bakteriler önemli bir rol oynar ve çeşitli aşamalar sıralı bir şekilde gerçekleşir.
Doğru Sıralama: III (Azotun havadan alınması) → I (Toprakta organik azotun amonyağa dönüşmesi) → II (Azotun tekrar atmosfere dönmesi).