Cevap: D

🔬 Transgenik organizma, başka bir türe ait genin genetik mühendisliği teknikleri kullanılarak aktarılmasıyla elde edilen canlıdır. Bu gen aktarımı, organizmanın orijinal genomuna eklenerek kalıtsal hâle getirilir.

Şıkların değerlendirmesi:

A) Yapay yöntemlerle mutasyona uğratılmış olması ❌ ➤ Bu bir mutant organizma olur ama transgenik değildir.

B) İki uzak akraba tür arasında gerçekleşen bir melezleme ile elde edilmiş olması ❌ ➤ Bu bir melez (hibrit) canlı olur. Genetik mühendisliği içermez.

C) Yapay seçilimle seçilerek çoğaltılması ❌ ➤ Bu yöntemle sadece istenen özellikler seçilir, dışarıdan gen aktarımı yoktur.

D) Genetik mühendisliği yöntemleri ile kendine ait olmayan gen aktarılmış olması ✅ ➤ Tanım tam olarak budur. ➤ Örneğin: Bakteriye insan insülin geni aktarılırsa → transgenik bakteri olur.

E) Genetik mühendisliği yöntemleri ile başka bir organizmadan klonlanmış olması ❌ ➤ Bu klonlama işlemidir. Genom birebir kopyalanır ama başka türden gen aktarımı yoksa transgenik değildir.

Sonuç: ✅ D şıkkı, transgenik organizma tanımını doğru şekilde ifade eder. 📌 Doğru cevap: D

Cevap: E

1. Sorunun Konusu: Yapay Seçilim (İnsan etkisiyle seçilim) İnsanların istenen özelliklere sahip bireyleri seçerek çoğaltması süreci sorgulanıyor.

2. Sorunun Türü: Kavram tanıma – Doğru/yanlış örnek ayırt etme

3. Seçeneklerin Analizi:

✅ A. Herbisitlere dirençli kültür bitkilerinin üretilmesi → Yapay seçilim veya genetik mühendisliğiyle elde edilebilir. ✔️ Uygun örnek

✅ B. Kuraklığa dayanıklı bitkilerin yetiştirilmesi → Kuraklığa dayanıklı bireyler seçilerek çoğaltılırsa bu da yapay seçilimdir. ✔️ Uygun örnek

✅ C. Çiftliklerde seçilim uygulayarak daha hızlı koşan atların yetiştirilmesi → Klasik yapay seçilimin doğrudan örneği. ✔️ Uygun örnek

✅ D. Dane sayısı fazla mısır bitkisi yetiştirilmesi → Verim arttırmaya yönelik yapay seçilim örneği. ✔️ Uygun örnek

❌ E. Yanlış antibiyotik kullanımı sonucu dirençli bakteriler gelişmesi → Bu doğal seçilim örneğidir, yapay seçilim değildir. İnsan bunu amaçlamaz, sadece ortama uyumlu (dirençli) bakteriler hayatta kalır. ✖️ Yapay seçilim dışıdır.

✅ Doğru Cevap: E – Yanlış antibiyotik kullanımı sonucu dirençli bakteriler gelişmesi

Cevap: D

💡 Yorum: Öğrencilerin çoğu (ve senin gibi çok dikkatli yorumlayanlar da), "yoğunluk giderek artıyor" ifadesine odaklanıp: "Rekabet artar → besin bulmak zorlaşır → enerji harcaması sürekli artar" diyerek eğri 5'i seçer. Bu oldukça mantıklıdır ve gerçek yaşamda da karşılığı vardır. Ama ÖSYM burada başka bir biyolojik prensibi temel almıştır:

🧠 ÖSYM'nin Dayandığı Yaklaşım (Ekolojik Büyüme ve Taşıma Kapasitesi): Popülasyon başlangıçta azdır, rekabet yok denecek kadar az → enerji harcaması düşük. Popülasyon büyürken kaynaklar hâlâ yeterlidir → enerji harcaması az kalmaya devam eder. Popülasyon taşıma kapasitesine yaklaşınca, rekabet artar → enerji harcaması yükselir. Taşıma kapasitesi aşıldığında, bireylerin enerji harcaması çok hızlı şekilde artar.

Cevap: B

Bu soru, doğal seçilimin etkileri ile ilgilidir. Sorunun türü: Bilgi ve kavram karşılaştırma sorusu.

🔍 Kısaca bilgi: Doğal Seçilim Nedir? Doğal seçilim, çevresine daha iyi uyum sağlayan bireylerin hayatta kalma ve üreme şansının artması sürecidir. Bu süreçte: Alel ve genotip frekansları değişebilir. Uygun fenotipli bireyler seçilir ve korunur. Ancak mutasyonlar, doğal seçilimin değil; kendiliğinden (rastgele) oluşan genetik değişimlerin ürünüdür.

🔎 Şıkların Analizi:

A) ✔ Canlıların ortama uyumu doğal seçilimin direkt sonucudur.

B) ❌ Mutasyonlar, genetik materyalde tesadüfi olarak oluşur. Doğal seçilim mutasyon yaratmaz, sadece var olan mutasyonların etkisini belirler.

C) ✔ Uyumlu bireylerin yaşayıp diğerlerinin elenmesiyle alel frekansı değişir.

D) ✔ Doğal seçilim sonucunda bazı genotipler avantajlı hale gelir, bu da frekans değişimine yol açar.

E) ✔ En uygun fenotipli bireylerin hayatta kalması doğal seçilimin tanımıdır.

✅ Doğru Cevap: B) Popülasyonlarda yeni mutasyonların ortaya çıkmasında Çünkü doğal seçilim mutasyon oluşturmaz, yalnızca seçim yapar.

Cevap: A

📘 Konu Bilgisi: Bu soru, çevresel değişikliklerin (yağış miktarı) popülasyon içindeki varyasyonlara etkisini inceleyen bir grafik yorumlama ve doğal seçilim analizi sorusudur.

Varyasyon: Aynı tür içinde farklı özelliklere sahip bireylerdir (örneğin K, L, M... gibi).

Doğal seçilim: Çevresel koşullara en iyi uyum sağlayan varyasyonlar avantaj kazanır.

Grafiklerde farklı yıllarda yağış değişiyor, buna bağlı olarak da farklı varyasyonların birey sayısı değişiyor.

🔍 Şık Analizi:

A) ❌ Yanlış → Grafikte her yıl varyasyonların birey sayısı değişiyor. → K ve L varyasyonları 3. yıl tamamen elenmiş, P ve R gibi varyasyonlar artmış. ✔️ Popülasyonun devamı, uyum sağlayan varyasyonların artışıyla olur; sabitlik yoktur. 🔑 Bu şık yanlıştır. → Doğru cevap.

B) ✅ Doğru → Grafiklerde varyasyon eğrileri yağış miktarına bağlı olarak yer değiştiriyor. → Örneğin M, 1. yılda en çok bireye sahipken, 3. yılda azalmış.

C) ✅ Doğru → Tüm grafiklerde toplam birey sayısı (yaklaşık 12.000) korunmuş. → Yalnızca dağılım değişmiş.

D) ✅ Doğru → Her yıl farklı varyasyon öne çıkıyor. → Bu uyum farkını gösterir.

E) ✅ Doğru → K ve L gibi varyasyonlar, 3. yılda tamamen kaybolmuş. → Bu, doğal seçilimle elenmedir.

Cevap: E

📘 Konu Hakkında Kısa Bilgi: Bu soru, çevresel etkilerin ekosistem üzerindeki uzun vadeli sonuçlarını ve doğal seçilimin insan etkisiyle nasıl tetiklenebileceğini değerlendiren bir ekoloji ve evrimsel biyoloji sorusudur.

DDT gibi tarım ilaçları başlangıçta zararlı böcekleri öldürerek başarı sağlar. Ancak zamanla bazı böcekler bu kimyasallara karşı genetik direnç geliştirir (doğal seçilim). Bu ilaçlar yalnızca zararlıları değil, yararlı böcekleri de öldürebilir. Ayrıca, çevreye karışan bu ilaçlar su ekosistemlerini kirletir, bu da balık ve kurbağa popülasyonlarında düşüşe yol açar.

🔍 Öncül Analizi:

I. ✅ Doğru → DDT'ye dirençli genlere sahip bireyler hayatta kalır, ürer → zamanla popülasyon dirençli hale gelir. ✔️ Doğal seçilimin sonucudur.

II. ✅ Doğru → Tarım ilaçları zararlı–yararlı ayrımı yapmaz. → Arılar, tozlaştırıcılar gibi ekolojik dengeyi sağlayan canlılar da etkilenir. ✔️ Zararlıların kontrolsüz çoğalmasına neden olabilir.

III. ✅ Doğru → İlaç kalıntıları suya karışır → biyoakümülasyon (besin zincirinde birikme) oluşur. → Kurbağalar ve balıklar gibi su canlıları zarar görür. ✔️ Ekosistem çökmesine katkı sağlar.

Cevap: A

📘 Konu Hakkında Kısa Bilgi: Bu soru, doğal seçilim yoluyla hangi biyolojik özelliklerin popülasyonda kazanıldığını sorgulayan temel bir evrim bilgisi sorusudur. Doğal seçilim, çevreye daha iyi uyum sağlayan bireylerin hayatta kalıp daha çok üremesiyle işleyen bir mekanizmadır. Bu süreçte yeni özellikler oluşturulmaz, mevcut kalıtsal çeşitlilik (varyasyon) içinden uygun olanlar seçilir. Dolayısıyla mutasyon ve kalıtsal varyasyon, doğal seçilimden önce var olan olaylardır. Adaptasyon (uyum) ise doğal seçilimle sonuç olarak ortaya çıkar.

🔍 Öncül Analizi:

I. Adaptasyon ✅ Doğal seçilimin sonucudur. → Çevreye en iyi uyum sağlayan bireyler seçilir → zamanla popülasyon bu uyuma sahip bireylerden oluşur. ✔️ Doğal seçilimle kazanılır.

II. Mutasyon ❌ Doğal seçilimle oluşmaz. → Mutasyonlar DNA’da kendiliğinden ya da dış etkenlerle meydana gelir. → Doğal seçilim, bu mutasyonlardan yararlı olanları seçebilir ama oluşturmaz.

III. Kalıtsal varyasyon ❌ Doğal seçilimle oluşmaz. → Varyasyon; mutasyon, mayoz, döllenme gibi olaylarla oluşur. → Doğal seçilim, bu varyasyonlar üzerinde etkili olur, yani seçer, oluşturmaz.

Cevap: A

📘 Konu Hakkında Kısa Bilgi: Bu soru, tür içi kalıtsal varyasyonların (genetik çeşitliliğin) oluşum mekanizmalarını sorgulayan temel bir genetik ve evrim sorusudur. Kalıtsal varyasyon, bir türün bireyleri arasındaki genetik farklılıklardır. Bu farklılıklar sayesinde her birey birbirinden az da olsa farklıdır. Kalıtsal varyasyonun kaynağı olan olaylar:

Mutasyon: DNA’da ani değişiklikler → yeni genler/alleller

Krossing over: Mayozda kromozomların parça değişimi → yeni gen kombinasyonları

Mayoz bölünme: Kromozomların rastgele ayrılması

Döllenme: Farklı eşey hücrelerinin birleşmesi → yeni birey

🔍 Şık Analizi:

A) ❌ Varyasyon oluşturmaz, oluşan varyasyonları seçer. → Doğal seleksiyon; zaten var olan kalıtsal farklılıklar arasından uyumlu olanları seçen süreçtir. ✔️ Doğru cevap budur.

B) ✅ Genetik çeşitliliğin en temel kaynağıdır. → Yeni genler ortaya çıkarabilir. ✔️ Varyasyon oluşturur.

C) ✅ Mayoz I’de kromozomların parça değiş tokuşu yapmasıdır. → Yeni alel kombinasyonları oluşur. ✔️ Varyasyonu arttırır.

D) ✅ Rastgele gamet birleşimi → yeni bireylerde yeni gen kombinasyonları ✔️ Genetik çeşitliliği sağlar.

E) ✅ Bağımsız ayrılma + krossing over içerir → Her gamet birbirinden farklı olur. ✔️ Varyasyonun temel kaynaklarından biridir.

Cevap: E

📘 Soru Hakkında Kısa Bilgi: Bu soru, doğal seçilim, varyasyon ve çevresel değişimlerin popülasyon yapısı üzerindeki etkilerini anlamaya yönelik bir evrimsel biyoloji analiz sorusudur. Bu deneyler, evrimsel biyolojide sanayileşme melanizmi adı verilen klasik bir örneğe, yani Biston betularia (sanayi kelebeği) deneyine dayanmaktadır. Bu örnekte, çevre koşulları değiştikçe farklı fenotipe (renge) sahip bireylerin hayatta kalma şansı değişir.

🔍 Öncül Analizi:

I. ❌ Yanlış → Deneyde bu kanıtlanmamıştır, sadece çeşitli renklerde bireyler zaten var (varyasyon). → Mutasyon değil, doğal seçilim ortamın etkisiyle bazı renklerin avantajlı hale gelmesiyle ilgilidir. → Dolayısıyla çevre koşulları mutasyon oluşturmaz, sadece mevcut varyasyonları seçer.

II. ✅ Doğru → Beyaz renk baskın gibi görünse de, popülasyonda siyah renk geni hâlâ vardır (genetik varyasyon). → Bu bireylerin sayısı az olsa da bu durum tür içi kalıtsal çeşitliliğin göstergesidir.

III. ✅ Doğru → Beyaz gövdeli ağaçlarda siyah kelebekler daha çok yakalanmış, → Siyah gövdeli ağaçlarda ise beyaz kelebekler daha çok av olmuş. → Yani hangi renk daha iyi kamufle oluyorsa, o daha çok hayatta kalmış → bu doğal seçilimdir.

Cevap: C

📘 Konu Bilgisi: Bu soru, benzer çevre koşullarının farklı türlerde benzer uyumsal özellikler (adaptasyonlar) oluşturması durumunu test eden bir evrimsel biyoloji – konvergent (yakınsak) evrim sorusudur. Farklı türlerde benzer çevre koşulları benzer fonksiyonel yapılar oluşmasına neden olabilir. Bu olaya yakınsak evrim (konvergent evrim) denir. Bu özellikler benzer görevleri yapar ama farklı atasal kökenlere sahiptirler. Yani homolog değil, analog yapılardır.

🔍 Şık Analizi:

A) ✅ Örnek bir yakınsak evrimdir. → Balık (balık türü) ve yunus (memeli) farklı sınıftadır. → Ortak yaşam ortamı (su) → benzer vücut şekli → analog uyum ✔️ Uygun örnektir.

B) ✅ Ortak çevre koşuluna (karanlık) benzer tepkidir. → Farklı türler benzer şekilde gözlerini kaybedebilir → uyumsal benzerlik ✔️ Uygun örnek.

C) ❌ Bu evrimsel bir uyum değil, genetik varyasyondur. → Ortamdan etkilenmez. → Aynı tür (insan) içinde, farklı çevrelerden bağımsız genetik farklılıktır. ✔️ Bu örnek değildir. 🔑 Doğru cevap.

D) ✅ Toprağı kazan köstebek, karıncayiyen, tavşan gibi hayvanlar → Farklı türler, aynı işlev (kazma) → benzer yapı ✔️ Uygun örnek.

E) ✅ Farklı sınıflar (böcek ve kuş), aynı işlev (uçmak) → farklı yapılar → Benzer çevresel baskı → analog organlar ✔️ Uygun örnek.