Konu Detayı Sayfası

Virüsler

Yaşam

Biyolojinin Önemi

11984

Virüsler

► Latince zehir anlamına gelir. Cansız ile canlı arasında kalan bir yapıdadır. Hücre tanımına tam olarak uymayan varlıklardır.

► Ribozom dahil hiç bir organelleri yoktur.

► Hücre zarı, çekirdek ve sitoplazmaları yoktur.

► Enzim sistemleri yoktur.

► Konak hücrenin metabolizmasını kullanırlar.

► Cansız ortamda hiç bir metabolik faaliyeti gerçekleştiremezler. Cansız ortamda kristalleşirler.

► Metabolik aktivitelerini gerçekleştirebilmek için canlı konak hücrelere ihtiyaç duyarlar. Yani zorunlu hücre içi parazitlerdir.

► Sadece konak hücre içinde iken çoğalabilirler.

► Konak hücre içine girdiklerinde; büyüme, beslenme, besinleri sindirme, solunum yapma gibi faaliyetleri gerçekleştirmezler. Asıl amaçları bu konak hücrede çoğalmaktır.

► Virüsler; biyolojik varlıklar olarak kabul edilselerde hiç bir canlı alemine dahil edilemeyen özel bir gruptur.

► Cansız ile canlılar arasındaki bir geçiş formudur.

► Elektron mikroskobunda; küre, çubuk, elips veya spiral şekilli görülürler.

Virüsler; Kapsid denilen bir protein kılıf ile Genom'a (kalıtsal madde) sahiptirler.

► Genom olarak DNA ya da RNA bulundururlar. (İkisi birlikte bulunmaz.)

► Bu nedenle virüsler nükleoprotein yapıdadır.

Virüslerin Konak Hücre İçinde Gerçekleştirdikleri Temel Olaylar

1. Kalıtsal bilgisini (DNA ya da RNA'sını) çoğaltma

2. mRNA üretmek

3. Yeni protein kılıflar üretmek

Virüsler Girdikleri Konak Hücrenin;

♦ Aminoasit

♦ tRNA

♦ Ribozom

♦ ATP

♦ Nükleotit gibi molekül ve yapılarını kullanırlar.

Ancak;

♦ mRNA

♦ Kalıtsal bilgi

♦ Glikoz gibi molekül ve yapılarını kullanmazlar.

► Virüsler çok çeşitlidir. Her virüs her konak hücreye etki edemez. Bu nedenle konakçısını, konak hücre zarındaki reseptörler (glikoprotein) sayesinde tanır.

► Enzim sistemleri ve protein sentez mekanizmaları olmadığı için antibiyotiklerden etkilenmezler.

► Canlı hücrelerin virüslere karşı oluşturduğu savunma proteinlerine İnterferon denir.

► Virüsler mutasyona uğrayabilirler. Bu durum genetik çeşitliliği sağladığı ve arttırdığı için virüsler farklı ortam koşullarına kolaylıkla uyum sağlayabilir.

► Bazı virüs çeşitleri türe özgüdür.

♦ Örneğin; Kuş gribi virüsü → İnsanları ve kanatlıları etkiler.

♦ Kuduz virüsü → Rakun, kokarca, köpek ve insanları etkiler.

► Bazı virüs türleri ise kendi konak hücrelerinin dışında çoğalamazlar.

♦ Örneğin; Çocuk felci virüsü ve kuduz virüsü → Beyin ve omurilikte çoğalır.

♦ Grip virüsü, Nezle virüsü → Üst solunum yollarında çoğalır.

♦ AIDS virüsü → Akyuvarlarda (T lenfositleri) çoğalır.

♦ Sarı humma virüsü → Karaciğerde çoğalır.

Virüslerin Hem Canlılara Hem Cansızlara Benzeyen Özellikleri
Canlılara Benzeyen Özellikleri	Cansızlara Benzeyen Özellikleri
Kalıtsal bilgi taşımaları (DNA ya da RNA)	Hücre zarı, sitoplazma ve organellerinin bulunmaması (ribozom dahil)
Mutasyona uğrayabilmeleri	Cansız ortamda iken hiç bir metabolik faaliyet gerçekleştirememeleri
Çoğalabilmeleri	Enzim sistemlerinin bulunmaması
Özel protein yapılarının olması	Cansız ortamda iken kristalleşmeleri

► Hava, su, doğrudan temas, vücut sıvıları, damlacık ve diğer canlılar aracılığıyla bulaşıp hastalıklara yol açarlar.

► pH, radyasyon, kimyasal maddeler ve sıcaklık değişimlerinden çabuk etkilenirler.

► Viral hastalıklara karşı bağışıklık sağlamak için; aşı, koruyucu ve tedavi edici olarak da serum kullanılır. Bağışıklığı güçlendirici takviyelerin yapılması gerekir.

Virüslerin Neden Olduğu Bazı Hastalıklar

Grip

► Genetik materyali RNA'dır.

► Üst solunum yollarına etki ederler. Hava yoluyla bulaşabilirler.

► Antibiyotik ile tedavi edilemez.

► Doktor kontrolü altında 3 - 5 gün istirahat edilir. Bol sıvı tüketilerek salgıların dışarı atılması sağlanır. İyileşme sağlanır.

► Grip virüsleri hızlı mutasyona uğradıkları için aşı ile kazandıkları bağışıklık yeni virüsler için etkisiz kalmaktadır.

Uçuk (Herpes Virüsü)

► Ağız kenarlarında, dudaklarda ve genital bölgede içi sıvı dolu küçük kabarcıklar oluştururlar.

► Herpes virüsünün sebep olduğu bir cilt hastalığıdır.

► Oldukça bulaşıcıdır. Hastanın kişisel ve özel eşyaları kullanılmamalı, doğrudan temas edilmemelidir.

► Kabarcıkların patlaması virüslerin yayılmasına neden olur. Enfekte olmuş bölgede; karıncalanma, kaşınma, yanma gibi belirtiler olur.

► Enfekte bölgeye tıbbi uçuk kremi sürülerek soğuk kompres uygulanabilir.

Kuduz

► Kuduz virüsü memelilerin ve kuşların hücrelerinde yaşayabilir.

► Genellikle kedi, köpek, sincap, tilki ve yarasa gibi memeli canlılarda yaygındır.

► Kedi ve köpek gibi evcil hayvanların salyalarında bulunan kuduz virüsü hayvanın ısırdığı yerdeki yaradan içeriye girer ve ilerleyerek beyne ulaşır.

► Eğer kuluçka döneminde koruyucu tedavi uygulanırsa başarılı bir sonuç alınır.

► Hasta kişilere aşı ya da bağışıklık serumu uygulanır.

► Kuduz virüsü beyin ve omuriliği etkilediği için ölümle sonuçlanan bir hastalıktır.

Hepatit B

► Sarılık hastalığının bir çeşididir.

► Hepatite sebep olan virüslerin A, B, C, D ve E şeklinde çeşitleri vardır.

► Bu virüsler karaciğer hücrelerini enfekte ederek kanser, siroz gibi hastalıklara neden olurlar.

► Hepatit B virüsü; kan, vücut sıvıları ve doğrudan temas ile bulaşabilir. Virüs vücuda girdikten sonra 40 ila 80 gün arasında değişen uzun bir kuluçka dönemi geçirir.

► Belirtileri; baş ağrısı, ateş, halsizlik, yorgunluk, istahsızlık, bulantı, kusma, karın ağrısı ve üşümedir.

► Virüs karaciğer hücrelerini tahrip ederek fonksiyonlarını bozar.

► Korunmak için hijyen kurallarına dikkat etmeli ve Hepatit B aşısı yaptırılmalıdır.

AIDS

► Edinilmiş Bağışıklık Yetmezliği Sendromu anlamına gelir. İngilizce baş harfleri kullanılmıştır.

► İnsan bağışıklık yetmezliği virüsünün (HIV) sebep olduğu çok tehlikeli, ölümcül bir hastalıktır.

► Afrika'da bir şempanze türünde gribe sebep olan virüsün (SIV) mutasyona uğrayarak insanda bu hastalığa neden olduğu bilinmektedir.

► Virüs bağışıklık sisteminin tamamen çökmesine neden olur.

► Bulaşma yolları; güvenli olmayan cinsel temas, hijyenik olmayan cerrahi müdahaleler, kanında bu virüsü taşıyan kişinin kanının sağlıklı kişiye transferi gibi yollarla bulaşır. (Yani cinsel temas ve kan yoluyla bulaşır.)

► Belirtileri; yüksek ateş, hızlı kilo kaybı, gece terlemeleri, sürekli öksürük, deri döküntüleri, halsizlik, menenjit gibi hastalıkların görülmesidir.

Bu virüslerin dışında insanlarda hastalıklara yol açan bazı virüsler şunlardır:

Suçiçeği,

Domuz ve kuş gribi,

Kabakulak, kızamık, çocuk felci,

Zona,

Ebola,

SARS,

HPV,

Covid-19

Viral Hastalıklardan Korunma Yolları

► Sokaklara tükürülmemeli

► Aşı yaptırılmalı

► Kişisel temizlik ve hijyene özen gösterilmeli

► Eller sık yıkanmalı (özellikle yemekten önce ve sonra, tuvaletten önce ve sonra bol su ve sabun ile)

► Toplu yerlerde öksürürken ve aksırırken ağız, burun bir mendil ile kapatılmalı

► Çiğ tüketilen sebze ve meyveler bol su ile yıkanmalı

► Hayvansal gıdalar iyi pişirilmeli

► Gıdalar muhafaza edilme koşullarına uygun (+4 ^oC'de) olarak korunmalı

Virüslerden genetik mühendisliği çalışmalarında yararlanılmaktadır.

Virüsler sayesinde DNA eşlenmesinin mekanizması açıklanmıştır.

Bir canlıdan diğerine gen aktarımı yapılabilmiştir.

Gen terapisi çalışmalarında vektör olarak kullanılmaktadırlar.

Hasarlı genlerin sağlam genlerle değiştirilmesinde virüsler kullanılmaktadır.

1.Tema Etkinlik-5

Adı: Virüsler

Amaç: Virüslerin canlı veya cansız olarak sınıflandırılamama nedenlerini açıklayabilme

Yönerge

• Aşağıda verilen uygulama basamaklarını takip ederek etkinliği yapınız.

• Oluşturacağınız zihin haritası öğretmen tarafından oluşturulacak “Puanlama Anahtarı” ile değerlendirilecektir.

1. Virüslerin yapısı ve çoğalması hakkında konunun sonunda verilen videoyu izleyiniz.

2. Konuyla ilgili videodaki bilgilerden hareketle virüslerin canlı veya cansız kabul edilmeme nedenlerini sınıf ortamında ve öğretmen rehberliğinde tartışınız.

• Virüslerin canlı ve cansız varlıklarla ortak özelliklerini yansıtacağınız bir zihin haritası oluşturunuz.

Değerlendirme

Virüsler, biyoloji açısından hem canlı hem de cansız özellikler gösterdiği için bilim insanları tarafından tam olarak sınıflandırılamaz. Bunun sebebi, virüslerin sadece belirli şartlar altında canlılık özellikleri göstermesidir. İşte bu durumu açıklayabilmek için oluşturulacak bir zihin haritasının ve gerekli bilgilerin özetini paylaşacağım.

Zihin Haritası: Virüslerin Canlı ve Cansız Özellikleri

Sonuç

Virüslerin hem canlı hem de cansız özellikler taşıdığı için tam anlamıyla bir kategoriye yerleştirilememesi, bilim dünyasında onları bir sınır varlığı olarak tanımlar. Bu nedenle zihin haritasında, virüslerin hangi yönlerden canlı özellikler gösterdiği ve hangi yönlerden cansız kabul edildikleri net bir şekilde ifade edilmelidir.

Konuya Ait Videolar

Üniteye Bağlı Diğer Konular

Biyolojinin Önemi ve Biyolojideki Dönüm Noktalarının İnsan Hayatına Katkıları

106470

Bilim, Bilimin Doğası ve Bilimsel Araştırma Süreçleri

47213

Canlıların Ortak Özellikleri

7011

Virüsler

11984

Sınıflandırmada Temel Yaklaşımlar ve Modern Sınıflandırma

18226

Üç Üst Âlem (Domain) Sistemi

5539

Bakteriler

747

Arkeler

654

Ökaryotlar

1684

Protista

539

Bitkiler

400

Mantarlar

660

Hayvanlar

310

Omurgasız Hayvanlar

380

Omurgalı Hayvanlar

722

Canlıların Biyolojik ve Ekonomik Önemi

489

Biyoçeşitlilik

644

Konu İle İlgili Sorular

Soru 1.

Zeynep, okulda bir arkadaşının ağzında uçuk çıkmış olduğunu fark eder. Bu virüsün nasıl yayıldığını ve kendisini nasıl koruyabileceğini öğrenmek ister.

Uçuk virüsünün (Herpes) yayılma yolları nelerdir ve Zeynep bu virüsten korunmak için nelere dikkat etmelidir?