Organik Moleküller
► Yapılarında Karbon ve Hidrojen elementleri birlikte bulunur.
► Bu elementlerin yanında Oksijen, Azot, Fosfor, Kükürt gibi elementler de bulunur.
► İnorganik bileşiklerin aksine canlı tarafından sentezlenebilirler.
► Canlılarda bulunan en temel organik bileşikler ve yapılarındaki elementler şöyledir.
| Organik Bileşik | Yapısındaki Elementler | Görsel |
| Karbonhidratlar | C, H, O |  |
| Yağlar (Lipitler) | C, H, O (Bazılarında N ve P) |  |
| Proteinler | C, H, O, N (Bazılarında S ve P) |  |
| Vitaminler | C, H, O, N, P ...... |  |
| Enzimler | C, H, O, N, P ...... |  |
| Nükleik Asitler | C, H, O, N, P ...... |  |
| Hormonlar | C, H, O, ...... |  |
| ATP | C, H, O, N, P |  |
Organik Bileşik Çeşitleri
1. Karbonhidratlar
2. Lipitler (Yağlar)
3. Proteinler
4. Enzimler (Biyolojik Katalizörler)
5. Vitaminler
6. Hormonlar
7. Nükleik asitler (Yönetici Moleküller)
8. ATP Molekülü
► Doğal organik bileşikler canlı hücreler tarafından üretilir.
► Günümüzde vitamin, hormon, enzim gibi bazı organik bileşikler yapay olarak laboratuvar ortamında sentezlenebilmektedir.
► Organik bileşikler, ototrof (üreticiler) canlılar tarafından inorganik maddeler kullanılarak fotosentezle doğrudan üretilebilir.
Organik Bileşiklerin Görevleri
► Organik bileşikler canlılarda;
► Enerji hammaddesi
► Yapı maddesi
► Depo maddesi
► Düzenleyici ve yönetici molekül olarak görevler yapmaktadırlar.
► Enerji verici organikler sırasıyla; Karbonhidrat, Yağ ve Proteindir.
► Yapıcı onarıcı organikler; Protein, Yağ, Karbonhidrattır.
► Düzenleyici organikler; Protein, Yağ, Vitamin, Enzim ve Hormonlardır.
| Enzimlerin ve hormonların yapısına katılabilen moleküller düzenleyicidir. |
► Karbonhidratlar az enerji vermelerine rağmen birinci sırada enerji kaynağı olarak tercih edilir. Çünkü yıkımı kolaydır.
► Yağların en çok enerji vermelerine rağmen ikinci sırada tercih edilmelerinin nedeni yıkımlarının zor olması, yıkım için fazla oksijen kullanmalarıdır.
► Proteinler ise en önemli yapıcı, onarıcı, düzenleyici moleküllerdir. Bu nedenle enerji elde etmede üçüncü sırada tercih edilirler.
► Protein, nükleik asit ve bazı karbonhidratlar polimer yapılı moleküllerdir.
|
► Benzer ya da özdeş yapıda çok sayıdaki monomerden oluşan büyük moleküllere Polimer denir. ►Farklı yapıda çok sayıdaki monomerden oluşan büyük moleküllere ise Kompleks ya da Büyük Moleküllü Bileşikler denir. Örneğin; nötral yağlar, fosfolipitler, ATP molekülü kompleks moleküllerdir. ► Monomer bir çok organik maddenin yapı birimidir. Monomerler dehidrasyon tepkimesiyle aralarında özel bağlar kurarak birleşirler. Bu esnada su oluşur. |
Dehidrasyon Reaksiyonları
► Monomerlerin birleşmesiyle gerçekleşen ve su açığa çıkaran reaksiyonlara dehidrasyon reaksiyonları denir.
► Dehidrasyon tepkimesinde küçük moleküller birleşir polimer ya da büyük moleküllü bileşikler oluşur.
► ATP enerjisi harcanır.
► Enzimler görev alır.
► Hücre içinde gerçekleşir.
► Su oluşur.
► Gerçekleştiği ortamda monomer sayısı azaldığı için osmotik basınç azalır, su miktarı arttığı için turgor basıncı artar.
| Dehidrasyon ile polimer yada kompleks bileşikleri oluşturan yapı birimlerine Monomer denir. Tepkimeye katılan monomer sayısı (n) ile gösterilir. |
|
Polimer bileşik oluşumunda (protein, karbonhidrat, nükleik asitler gibi) (n-1) tepkime sonucu oluşan H2O sayısı ve kurulan bağ sayısını ifade eder. Örneğin; n(Monomer) → Polimer + n-1 Su |
Hidroliz Reaksiyonları
► Büyük moleküllerin su yardımıyla yapı taşlarına ayrılmasına ise hidroliz reaksiyonları denir.
► Hidroliz dehidrasyon tepkimesinin tersine işleyen bir olaydır.
► Su ve enzimler kullanılarak monomerler arasındaki kimyasal bağlar koparılır.
► Küçük moleküller (monomerler) elde edilir.
► ATP kullanılmaz.
► Su harcanır, enzimler görev alır.
► Ortamdaki monomer miktarı arttığı için osmotik basınç artar, su kullanıldığı için turgor basıncı azalır.
► Hidroliz hücre içinde veya hücre dışında gerçekleşebilir. Örneğin; besinlerin sindirim kanalımızda sindirilmesi bir hidroliz olayıdır.
► Hücre içi hidroliz olayında; lizozom organeli ve içindeki enzimler görev alır.
► Üretilen besin kaynaklarımızın temeli karbona dayanmaktadır.
► Bitkiler, fotosentez yoluyla karbonu alıp besinlerin yapısına katarak kendi besinlerini ve yapılarını oluştururken diğer canlılara da organik bileşikler için kaynaklık eder.
| DEHİDRASYON - HİDROLİZ KARŞILAŞTIRMASI | |
| Dehidrasyon | Hidroliz |
| Küçük organik maddelerden büyük organik maddeler oluşurken su açığa çıkması olayına Dehidrasyon denir. | Büyük organik maddelerin su ile küçük organik maddelere yıkımına Hidroliz denir. |
| Monomer miktarı azalır, polimer veya makromolekül miktarı artar. | Monomer miktarını artırabilir. Polimer veya makromolekül miktarını azaltır. |
| Kurulan özel bağ (peptit, glikozit, ester bağı gibi) sayısı artar. | Özel bağ (peptit, glikozit, ester bağı gibi) sayısı azalır. |
| Kurulan bağ sayısı kadar su açığa çıkar. | Yıkılan bağ sayısı kadar su harcanır. |
| Hücredeki su miktarını artırır. | Hücredeki su miktarını azaltır. |
| ATP harcanır. | ATP harcanmaz. |
| Hücre içerisinde gerçekleşir. | Hem hücre içinde hem de hücre dışında gerçekleşebilir. |
|
Latincede Kullanılan Bazı Rakamlar Mono = 1 ya da Tek Di = 2 ya da Çift Tri = 3 Tetra = 4 Penta = 5 Hegza = 6 Hepta = 7 Okta = 8 Nona = 9 Deka = 10 Dimer = Özdeş veya Farklı İkili Birim Oligo = Birkaç Polimer = Çok Birim |
|
Organik ve İnorganik Bileşiklerin Ayraçları 1. İyot: Nişasta ayracıdır. Nişasta ile mavi-mor renk oluşturur. 2. Fehling Çözeltisi: Glukoz ayracıdır. Kiremit kırmızısı renk oluşturur. 3. Biüret: Protein ayracıdır. 4. Sudan II ve Sudan III Çözeltileri: Yağların ayracıdır. 5. Turnusol Kağıdı: Asit ve baz ayracıdır. Asitlerde maviden kırmızıya, bazik çözeltilerde ise kırmızıdan maviye renk oluşturur. |
| Canlılar İçin Önemli Olan Besin Gruplarının Bazı Özellikleri | |||||
|
Genel Özellikleri |
Karbonhidrat (Şeker) | Lipit (Yağ) | Protein | Vitamin | Nükleik Asit |
| İçerdikleri Element Çeşitleri | Genellikle C, H ve O | C, H, O, N veya P | C, H, O, N ve S | C, H, O ve N | C, H, O, N ve P |
| En Küçük Organik Yapı Taşları | Glukoz, Fruktoz, Galaktoz, Pentoz | Nötral Yağlar için yağ asitleri ve gliserol | Amino Asit | Her Vitamin | Nükleotit |
| Yapı Taşları Arasındaki Bağlar | Glikozit | Ester | Peptit | Yok | Fosfodiester |
| Canlı Yapılarına Katılma | Çeper ve zar | Zar ve hormon | Zar, çeper, hormon, enzim, hücre iskeleti vb. | Enzimin kofaktörü | DNA ve RNA |
| Düzenleyici olma | Yok | Var | Var | Var | Yok |
| Yönetici olma | Yok | Yok | Yok | Yok | Var |
| Hirolize ve dehidrasyona uğrama | Var | Var | Var | Yok | Var |
| Enerji verme sırası ve yaklaşık enerji verme miktarları |
1.sırada, 4 kcal/g |
2.sırada 9 kcal/g |
3.sırada 4 kcal/g |
Yok | Yok |
Üniteye Bağlı Diğer Konular
Konu İle İlgili Sorular